Barux Şalom HaLevi Aşlaq (Rabaş)

Üç dua

Məqalə 30, 1985

Zoar kitabında, Balak fəsli deyir: «Üç [dua] dua adlanır: Musa duası, Davud duası, Yoxsulun duası. Bu üç duadan hansı daha vacibdir? Demək lazımdır ki, Yoxsulun duası. Bu dua Musa duasından da, Davud duasından da əvvəl gəlir... [Zoar] soruşur, niyə? Və cavab verir: çünki yoxsul qəlbi qırılmış olandır. Axı deyilmişdir: “Yaradan qəlbi qırılmışlara yaxındır”. Və yoxsul həmişə Yaradanla mübahisə edir və Yaradan onun sözlərini eşidir və dinləyir … “Yoxsulun duası, gücdən düşdükdə (sözün əsl mənasında: «qüvvədən məhrum etdikdə»)”. Deyilməli idi: “Gücdən düşdükdə”, bəs “qüvvədən məhrum etdikdə” nə deməkdir? Bu o deməkdir ki, o gecikmə yaradır, yəni bütün dünyadakı duaları saxlayır, onlar yalnız onun duası daxil olandan sonra daxil olur. … Və yalnız Yaradan bu incikliklərlə, bu dua ilə tək qalır, necə ki deyilmişdir: “O, Yaradan qarşısında qəlbini boşaldır”. Bütün səma orduları bir-birindən soruşurlar: “Yaradan nə ilə məşğuldur, nəyin qayğısını çəkir?” Onlara deyirlər: “O, Özünün ‘kelim’indəki arzu ilə tək qalır” – yəni qəlbi qırılmışlarla. … Və bu elə o duadır ki, bütün dünyadakı duaları saxlayır və dayandırır».

Və bu üç dua barədə başa düşmək lazımdır: Musa, Davud və yoxsul duaları arasında fərq nədədir? Və Yoxsulun əhəmiyyəti nədədir ki, onun Yaradanla incikliyi var və buna görə bütün duaları saxlayır? Həmçinin başa düşmək lazımdır, bu nə deməkdir ki, o bütün dünyadakı duaları saxlayır? Məgər Yaradan bütün dualara eyni anda cavab verə bilmir ki, vaxt sərf etməli olur, guya dualar bir-birinin ardınca növbəyə dayanır, qorxulu düşüncədir!

Və bunu əməllə bağlı olaraq belə izah edək ki, bu üç dua bir insanın içində baş verir. Bunlar işin gedişatına görə bir-birinin ardınca gələn üç vəziyyətdir.

Beləliklə, insanın Yaradan qarşısında üç xisaron üçün dua etməsi lazımdır ki, Yaradan ona bu üç xisaronu doldursun:

bu, 

1.Musa xüsusiyyəti adlanan Tövrat xüsusiyyəti;

2.Səmavi malxut xüsusiyyəti;

3.Yoxsul, yəni qəlbi qırılmışların xüsusiyyəti ki, onun kelimləri belə adlanır, necə ki yuxarıda deyilmişdir.

Və “Yaradan qəlbi qırılmışlara yaxındır” sözlərində başa düşmək lazımdır ki, “yaxın” nə deməkdir. Və “yaxın” anlayışından öyrənirik ki, bu, forma bənzərliyi deməkdir. Amma necə demək olar ki, Yaradanla forma bənzərliyi var, əgər o, qəlbi qırılmışdırsa? Bundan başqa, başa düşmək lazımdır ki, biz öyrənirik: “Yaradan Onu həqiqətən çağıranların hamısına yaxındır.” Belə çıxır ki, “yaxın” nədir? “Həqiqət” “yaxın” adlanır, qəlbi qırılmış isə “yaxın” adlanmır. Həmçinin başa düşmək lazımdır ki, Yoxsulun Yaradanla incikliyi nədir və guya Yaradan deyir ki, yoxsul haqlıdır. Axı görürük ki, bu incikliklər səbəbindən O, onu başqalarından daha çox eşidir, necə ki yuxarıda Zoar kitabının sözlərində deyilmişdir.

Və budur, Zoar kitabında deyilir: «Ravvin Şimon [sözə] başladı: “Kim bayram günlərində sevinir, amma Yaradanın payını Ona vermir?”» Və Zoar kitabında və Sulam şərhində aydınlaşdırılır ki, Yaradanın payı nədir, və deyilir: «Yaradanın payı – yoxsulları sevindirməkdir, insanın bacardığı qədər. Axı bu günlərdə, bayramlarda Yaradan Özünün bu qırılmış kelimlərini görmək üçün zühur edir».

Sulam şərhində izah olunur ki, niyə Yaradanın payı yoxsullardır: bu, aləmlərin yaradılmasından əvvəl baş vermiş kelimlərin qırılması ilə bağlıdır. Və orada deyilir: «Çünki müqəddəslik kelimlərinin qırılması və onların BYA aləmlərinə (Briya, Yetsira, Asiya) enməsi nəticəsində müqəddəslik qığılcımları da onlarla birlikdə klipotun içinə düşdü. Və bu qığılcımlar səbəbindən bütün növ zövqlər və sevgilər klipotun hökmü altına düşdü, və onlar bunları insana və onun şəxsi həzzinə almaq üçün ötürürlər. Və bununla da insanı müxtəlif cinayətlərə, məsələn, oğurluq, qarət və qətl kimi əməllərə sürükləyirlər».

Buna əsaslanaraq izah etmək olar ki, yoxsul kimdir və onun narazılığının əsasında hansı incikliklər dayanır. Axı o deyir: «Mənim günahım nədir ki, Sən məni qırılmış kelimlərdən yaratdın və bunun nəticəsində məndə bütün pis ehtiraslar və pis fikirlər mövcuddur. Bütün bunlar məndə yalnız ona görə baş verir ki, mən kelimlərin qırılmasından törəmişəm, və bu, daha əvvəl ali neməti almaq üçün alan kelimlərə cəlb etmək istəyi ilə baş verdi – lakin heç də vermək niyyəti ilə deyil. Və buna görə mənim daxilimdə eqoist sevgi möhkəmləndi və bu səbəbdən mən hər cür ruhaniyyətdən uzağam və müqəddəsliyə heç bir payım yoxdur, çünki müqəddəsliyin əsası yalnız vermək niyyəti olan kelimlərdir. Beləliklə, mənim əziyyət çəkdiyim hər şey – müqəddəsliyə heç bir yaxınlığımın olmaması, Səndən uzaq olduğumu görməyim və bu, məndə olan forma fərqindən qaynaqlanır. Bu forma fərqi isə eqoist sevgidən ibarətdir, o, mənim qəlbimdəki əsas düşməndir və bütün pis hallarımın səbəbkarıdır. Bütün bunlar isə ona görə baş verir ki, Sən məni belə yaratdın».

Və buna görə o, iddialarla gəlir və deyir: «Məni yaratdığın o təbiəti dəyişdirməyə qadir deyiləm, amma Səndən istəyirəm ki, necə ki məni eqoist sevgi ilə yaratdın, indi də mənə ikinci bir təbiət verəsən, necə ki mənə birinci təbiəti verdin, yəni vermək istəyini. Çünki Sən mənim içinə yerləşdirdiyin təbiətə qarşı mübarizə aparmağa qadir deyiləm. Və məndə sübut var ki, məndə dəf etmək gücünün olmamasında Sən günahkarsan, necə ki, müdriklərimiz deyirlər: «Ravvi Şimon ben Levi dedi: İnsanın şər başlanğıcı hər gün ona qalib gəlir və onu öldürməyin yollarını axtarır. Necə ki deyilir: “Günahkar salehə baxır və onu öldürməyin yollarını axtarır”. Və əgər Yaradan ona kömək etməsəydi, o, tab gətirməzdi. Necə ki deyilir: “Yaradan onu [insanı] onun [şər başlanğıcının] əlində qoymayacaq”».

Beləliklə, Yoxsulun inciklikləri haqlıdır. Yəni onun [şər başlanğıcı] üzərində qalib gəlmək gücü yoxdur, əgər Yaradan ona kömək etməsə, necə ki, müdriklərimiz izah edirlər. Belə olan halda o, Yaradan qarşısında iddia ilə çıxış edir, çünki yalnız O kömək edə bilər, başqası yox. Çünki müdriklərin izahından belə çıxır ki, Yaradan bunu qəsdən etmişdir ki, duaya ehtiyac yaransın, çünki «Yaradan salehlərin duasını arzulayır», yəni saleh olmaq istəyənlərin duasını. Bunun səbəbi isə əvvəlki məqalələrdə atam və müəllimimin adından izah edilmişdir.

Beləliklə, bu nəticəyə gəlirik ki, Yaradanın onu bu qədər alçaqlıqda yaratmasına görə Yoxsulun Ona olan inciklikləri haqlıdır. Yəni Yaradan elə etmişdir ki, kömək etməyə başqa heç kimin ümidi yoxdur, yalnız Yaradanın. Buna görə Yoxsulun duası «qəlbi qırılmışların» duası adlanır, yəni o, kelimlərin qırılmasından yaranır, necə ki yuxarıda deyilmişdir. Belə çıxır ki, qəlbi qırılmışların iddiası həqiqi iddiadır. Və həqiqət «yaxın» adlanır, çünki o, Yaradanla forma bənzərliyidir. Buna görə bu dua birinci qəbul olunur, çünki işin gedişatı bu yerdən başlayır.

Və buradan başa düşürük ki, biz sual verdiyimiz məsələdə: burada deyilir ki, «qəlbi qırılmışlar» yaxın adlanır. Orada isə öyrəndik ki, «həqiqət» yaxın adlanır, necə ki deyilir: «Yaradan Ona həqiqətən dua edənlərin hamısına yaxındır». Cavab isə budur ki, qəlbi qırılmışların iddiası həqiqi iddiadır. Beləliklə, bu iki ifadə əslində eyni şeydir. Bu o deməkdir ki, bilməliyik: Yaradan qarşısında dua etməyə hazırlaşarkən, Onunla həqiqət sözləri ilə danışmaq lazımdır.

Ona görə də əvvəlcə insan yuxarıdan bir güc almalıdır ki, onda ikinci təbiət – yəni vermək arzusu olsun. Və bundan sonra o, ikinci pilləni, yəni Davud xüsusiyyətini və ya ali malxut xüsusiyyətini istəyə bilər. Belə çıxır ki, Yoxsulun duası bütün duaları saxlayır. Yəni yoxsul istədiyini almamışdan əvvəl, daha yüksək pillələri almağa qadir deyil. Buna görə də deyilmişdir: «Yoxsulun duası, gücdən salanda», necə ki yuxarıda deyilib.

Sonra isə ikinci dua gəlir, yəni Davud duası, hansı ki ali malxut xüsusiyyəti sayılır. Çünki o, inam üçün dua edir, yəni O’nun necə idarə etdiyini və bütün aləmə necə təsir etdiyini hiss etmək üçün. Axı indi o, artıq Yaradanı Xeyirxah və Xeyir Verən kimi dərk edə bilər, necə ki Sulam şərhində deyilir, çünki onun artıq vermək üçün olan kelimləri var və o, artıq görə bilir ki, O, yalnız xeyir edərək hərəkət edir.

Beləliklə, əgər əvvəlcə insan xüsusiyyətlərin islahı vəziyyətinə çatmayıbsa inama – yəni ali malxuta çatmaq mümkün deyil. Çünki o, həmişə verməyə hazır olmalıdır, almağa deyil. Əks halda, yuxarıdan ona inam xüsusiyyəti verilmir. Və bu, Yoxsulun duasının bütün duaları saxlaması adlanır. Yəni yuxarıda deyildiyi kimi, insan öz nöqsanını – özünün özünə sevgiyə qərq olduğunu – aşkarlamadan və bundan çıxmaq istəmədən, başqa şeylər üçün dua etməməlidir.

Sonra isə “Musa duası” zamanı gəlir, hansı ki Tövrat xüsusiyyəti sayılır. Çünki inam xüsusiyyətinə çatmamışdan əvvəl Tövrat xüsusiyyətinə nail olmaq mümkün deyil. Axı «Tövratı bütpərəstlərə öyrətmək olmaz», necə ki deyilib: «Budur Tövrat, Musa onu İsrail oğullarına təqdim etdi». Və Zoarda deyildiyi kimi: «Tövratı bütpərəstlərə öyrətmək olmaz». Həmçinin sünnət edən, amma Tövratın ehkamlarını yerinə yetirməyən, sünnətsiz sayılır, necə ki deyilib: «Mənim üçün daşdan qurbangah düzəldərkən, daşlara yonulmuş dəmir vurma, çünki dəmirini onların üstünə qaldırdın və onları murdarladın». Və baxmayaraq ki, «dəmirini onların üstünə qaldırdın», yəni özünə sünnət etdin, yenə də «onları murdarladın» – yəni bu, onun sünnətini murdar etdi deməkdir.

Buradan belə nəticə çıxır ki, əgər insan sünnətlidirsə və onun valideynləri yəhudidirsə də,amma Tövratın ehkamlarını yerinə yetirmirsə, bu hələ Tövrat baxımından “İsrail” xüsusiyyəti adlanmır ki, onunla Tövrat oxumaq mümkün olsun. Bu, yuxarıda deyildiyi kimi, Zoarın sözlərindən çıxır.

Zoarda deyilir: «“İnsanın qəlbini sevindirən şərab” – bu, Tövratın şərabıdır, çünki “şərab” sözünün ədədi dəyəri “sirr” sözü ilə eynidir. Necə ki, şərab tökülməsin deyə bağlanmalı və möhürlənməlidir, eyni şəkildə Tövratın sirləri də bağlanmalı və möhürlənməlidir. Onun bütün sirləri yalnız Ondan qorxu içində olanlara açıqlanır».

Beləliklə, Musa duası, hansı ki Tövrat xüsusiyyəti sayılır, ali malxut xüsusiyyətindən – “qorxu xüsusiyyəti” adlanan pillədən sonra gəlir. Və buna görə Tövrat yalnız Ondan qorxu içində olanlara verilmişdir. Buna görə də müdriklərimiz demişlər: «Əvvəlcə əl tfilinləri taxılır, sonra isə baş tfilinləri», çünki deyilir: «Onları əlində bir nişan olaraq bağla və təkrar deyilir – və onlar gözlərinin arasında yazı olsun».

Zoar izah edir ki, əl tfilinləri – malxutdur, baş tfilinləri isə Zeir Anpin xüsusiyyətidir. Və əl tfilinləri örtülü olmalıdır, necə ki deyilir: «Bu, sənin üçün əlin üzərində bir nişan olsun», və müdriklər izah etmişlər: «Sənin üçün nişan – başqası üçün nişan deyil». Atam və müəllimim demişdi ki, malxut inam adlanır, ona görə də o, gizlilikdə olmalıdır, bu isə o deməkdir ki, malxut – bilikdən yuxarıda olan inam xüsusiyyəti – “gizlilik xüsusiyyəti” adlanır. Buna görə də o, “ali malxut” adlanan inam xüsusiyyətinə nail olduqdan sonra Tövrat xüsusiyyətinə nail ola bilər. Bu da “Zeir Anpin xüsusiyyəti” adlanır ki, o, baş tfilinlərinə işarə edir və burada artıq Tövratın aşkara çıxma xüsusiyyəti mövcuddur. Buna görə də müdriklərimiz ayə haqqında demişlər: «Yer üzündəki bütün xalqlar Yaradanın adının sənin üzərində çağırıldığını görəcəklər və səndən qorxacaqlar» – bu, baş tfilinlərinin vəziyyətidir, çünki bu vəziyyət görmə xüsusiyyəti ilə bağlıdır.