Kim qəlbini sərtləşdirdi

Məqalə 20, 1985

Zoar kitabında, Beşalax fəsiləsində deyilir: «Ravvin İtsxaq dedi: "Biz Yaradan qarşısında qəlbini sərtləşdirən heç kimi tapmırıq, Firon kimi." Ravvin Yosi dedi: "Amma Sixon və Oq da qəlblərini sərtləşdirdilər." Ravvin İtsxaq ona cavab verdi: "Belə deyil. Onlar qəlblərini İsrailə qarşı sərtləşdirdilər, amma Firon kimi Yaradan qarşısında qəlblərini sərtləşdirmədilər. Firon isə Onun qüdrətini görüb ruhi cəhətdən sərtləşdi və tövbə etmədi.» Sitatın sonu.

Və başa düşmək lazımdır ki, fərq nədədir – niyə onlar qəlblərini Yaradan qarşısında sərtləşdirmədilər, yaxud qəlblərini İsrailə qarşı sərtləşdirdilər? Axı digər xalqların İsrail xalqına olan bütün nifrəti yalnız ondan qaynaqlanır ki, onlar Yaradanın xalqıdır, necə ki, müdriklərimiz demişlər: «Sinay dağı nədir? O dağdır ki, bütpərəstlərə qarşı nifrət – 'sina' endi.»

Və məsələnin mahiyyətinə gəldikdə, yəni İsrailə olan nifrət məsələsində, Firon İsrail xalqını nifrət edir və onları kölə etmək istəyirdi. Musa isə Yaradan tərəfindən bir missiya ilə gəlmişdi, amma Firon onu eşitmək istəmədi və dedi: «Kimdir Yaradan ki, mən Onu eşidim?» Sixon və Oqda da İsrailə qarşı nifrət var idi. Amma fərq nədir İsrail üçün? Onları niyə nifrətlə qarşılamaları İsrailə nə verir? Sixon və Oq qəlblərini sərtləşdirirdilər, çünki İsrail xalqını əhəmiyyətsiz hesab edirdilər, ona görə nifrət edirdilər. Yoxsa qəlblərini Yaradan qarşısında sərtləşdirirdilər, yəni Yaradan onların gözündə əhəmiyyətsiz idi və buna görə də İsrail xalqına nifrət edirdilər. Belə olan halda, bu fərq İsrail üçün nədən ibarətdir?

Və yuxarıda Zoar kitabından gətirilmiş sitatı ruhani işə aid olaraq izah etmək lazımdır. Biz bilməliyik ki, insanın qarşısında duran və onu maxsomdan keçib Yaradan sevgisinə çatmağa qoymayan iki maneə vardır. Çünki insan almaq arzusu ilə, yəni yalnız öz mənfəəti üçün yaşamaq istəyilə doğulmuşdur və heç bir işi öz xeyrinə olmayanda yerinə yetirə bilmir. Başqa sözlə, insan öz xeyrinə bir şey əldə etmədən kiməsə nəyisə verməkdən yalnız o halda imtina edə bilər ki, bu ona mənəvi zövq versin. Yalnız onda o, özü üçün almaqdan imtina edə bilər.Məsələn, insan hörmət etdiyi bir adam üçün işləyə bilər. Tutaq ki, Lyubaviçski Rebbe hava limanına gəlir və əlində çamadanı var. O, çamadanı xasidlərindən birinə verir və ona 100 dollar ödəyir. Xasid, təbii ki, Rebbədən bu pulu almaq istəmir və ona qaytarır. Onda Rebbe ondan soruşur: «Niyə pulu qəbul etmək istəmirsən? Bəlkə səncə mən sənə zəhmətin üçün az pul verdim? Axı sadə bir yükdaşıyıcıya 10 dollar versəydim, o, yəqin ki, razı qalardı. O halda, sən niyə qəbul etmirsən?» Və xasid ona belə cavab verir: «Mənim Rebeyə xidmət etməyə layiq olmağım, Rebenin mənə verə biləcək bütün dünya pullarından daha qiymətlidir.»

Buradan görürük ki, insan onun üçün vacib olan bir adam üçün heç bir qarşılıq almadan işləyə bilər. Və buna görə də insan Tövrat və ehkamlarla məşğul olmağa başladıqda və bunu bəxşetmə naminə etdikdə, əlbəttə ki, öz eqoist sevgisindən imtina edə bilir, çünki bunu Yaradan üçün edir.O zaman Yaradanın işinə mane olan qüvvə nə edir ki, insan Yaradanın yolu ilə gedə bilməsin? Bu qüvvə bir hərəkət edir, yəni insana Yaradanın böyüklüyünü və əhəmiyyətini təsəvvür etməyə imkan vermir. Beləliklə, Sitrə Axranın (şər qüvvənin) sərtliyi bütövlükdə Yaradanın əleyhinə yönəldilmişdir. Və o, insana belə deyir: «Mən bilirəm ki, sənin böyük qüvvən var, yəni sən öz ehtiraslarınla mübarizə aparmağa qadirsən, zəif iradəli və yumşaq qəlbli insanlar kimi deyilsən, çünki sən güclülərin ən cəsarətlisən. Amma sənin həqiqət yoluna getməməyinin yeganə səbəbi odur ki, məqsəd – özünü ləğv etməli olduğun hədəf – sənin gözündə kifayət qədər vacib deyil.»Və məhz bu qüvvə ilə o, insanın məqsədə çatmasına mane olur.

Və bu, Zoar kitabında rəbbi İtsxaqın adından deyilən sözlərdə qeyd olunur: «Biz Yaradan qarşısında qəlbini sərtləşdirən heç kimi tapmırıq, Firon kimi.» Yəni o, Yaradanı dəyərləndirmirdi və deyirdi: «Kimdir Yaradan ki, mən Onu eşidim?» Bu, birinci maneədir.

İkinci maneə isə odur ki, insan birincinin iddialarını dəf edib biliyin fövqündə getməyə başladıqda və ona deyilənlərə baxmayaraq irəlilədikdə, ikinci maneə ortaya çıxır – o, İsrailə qarşı çıxır. Yəni kim ki Yaradanın yolu ilə getmək istəyir, ona İsra-Əl – 'düz Yaradan üçün' deyilir. Bu, insanın daxilindəki İsrail xüsusiyyəti deməkdir, yəni insan etdiyi bütün hərəkətlərin yalnız Yaradan üçün yüksəlməsini istəyir və başqa bir niyyət istəmir.Ona görə də ikinci maneənin etdiyi budur ki, o, insanın içindəki İsrail xüsusiyyətini alçaldır və ona deyir: «Sənin daxilindəki İsrail xüsusiyyəti çox zəifdir – nə qabiliyyət, nə də iradə gücü baxımından. Sən zəif xarakterlisən və getmək istədiyin bu yol – bütün hərəkətlərin yalnız səma naminə olması yolu – bu xüsusiyyət üçün çox şey tələb edir: yaxşı tərbiyə, istedad və cəsur bir ürək, belə ki, insan özündəki şər ilə mübarizə apara bilsin. Belə bir adam bu yolla gedə bilər, amma sən yox.»Beləliklə, bu maneə ona necə mane olur? Artıq Firon kimi məqsədin əhəmiyyətini inkar etmir. O, ona deyir: «Məqsəd çox vacibdir, amma sənin özündə bu yolla getmək üçün lazımi dəyər yoxdur. Buna görə də bütün cəmiyyətin getdiyi yolla get. Sən fərqlənməməlisən, yalnız bu yol sənə uyğundur.»

Bənzərini biz Zoar kitabında casuslar haqqında oxuyuruq: «Onlar torpağı araşdırıb qayıtdılar.» «Və qayıtdılar» – yəni pisliyin tərəfinə döndülər və həqiqət yolundan geri çəkildilər. Çünki onlar dedilər: «Biz nə əldə etdik? Bu günə qədər dünyada heç bir yaxşılıq görmədik, Tövrat üzərində zəhmət çəkdik, amma ev boş qaldı... Kim o dünyaya layiq olacaq və kim ona daxil ola biləcək? Kaş bu qədər çalışmazdıq. Axı biz sənin məsləhətinlə o dünyanın payını bilmək üçün zəhmət çəkib oxuduq. Deyək ki, 'O, süd və bal axan bir torpaqdır', o yüksək dünya yaxşıdır, biz bunu Tövratdan bilirik, amma kim ona layiq ola bilər? 'Bu torpaqda güclü bir xalq yaşayır' – yəni o dünyaya layiq olan güclü xalq. Çünki onlar bu dünyanın heç bir dəyəri olmadığını bilirlər və onu böyük bir sərvət əldə etmək üçün deyil, məhz Yaradan üçün dəyərləndirirlər. Kim bunu edə bilər ki, ona layiq olsun? 'Yalnız güclü – "az" – xalq.' … 'Varlı isə güclü cavab verir – "azot".' 'Biz orada nəhəngləri də gördük' – yəni insanın bədəni güclü və qüvvətli olmalıdır, şir kimi, çünki Tövrat insanın gücünü zəiflədir.»

Beləliklə, Zoar kitabının izahına əsasən, casusların iradı İsrailin əhəmiyyətsizliyi ilə bağlı idi ki, biz yuxarıda izah etdik, bu da ikinci maneənin iradəsinə bənzəyir, yəni bütün sərtlik İsrailə qarşı yönəlmişdir.

Və buradan Fironun iddiası ilə Sixon və Oqun iddiası arasındakı fərqi izah etmək olar. Firon dedi: «Kimdir Yaradan ki, mən Onu eşidim?» Yəni onun bütün qüvvəsi Yaradanın əhəmiyyətini azaltmağa yönəlmişdi, necə ki, yuxarıda qeyd etdik, bu birinci maneəyə uyğundur. Amma Sixon və Oq qəlblərini İsrailə qarşı sərtləşdirdilər, yəni İsrailin əhəmiyyətini azaltmaq üçün – bu isə yuxarıda deyildiyi kimi, ikinci maneəyə uyğundur.

Və bütün bu iddialara qarşı başqa bir çarə yoxdur, yalnız inam yolu ilə getmək, biliyin fövqündə olmaq və onların iddialarına baxmamaq, əksinə Yaradanın köməyinə güvənmək lazımdır. Çünki Yaradanın qüdrətinə qarşı dura biləcək heç bir qüvvə yoxdur. Ona görə də insan inanmalıdır ki, Yaradan ona kömək edəcək.

Və bu barədə biz Zoar kitabında oxuyuruq: «Ravvin Yehuda dedi: "Ravvin İtsxaq dedi: Firon öz sehrbazlarının hamısından daha ağıllı idi… və onların heç bir tərəfində İsrailə xilas gələcəyini görmürdü… Və Firon düşünmürdü ki, başqa bir əlaqə var – inam əlaqəsi – bu, Sitrə Axra qüvvələrinin hamısına hökm edir. Və buna görə də o, qəlbini sərtləşdirdi.»

Beləliklə, Zoar kitabının sözlərinə görə, Firon bilik içində yerləşirdi. Çünki ağıl baxımından onların hakimiyyətindən çıxmaq mümkün deyil. Bu yalnız inam – biliyin fövqündə olan qüvvə ilə mümkündür, çünki bu qüvvə dünyada mövcud olan bütün qüvvələri ləğv edir.