15. Və Xizqiyahu üzünü divara çevirdi

Məqalə 15, 1985

Zoar kitabında deyilir: “Ravvin Yehuda sözü açdı və dedi: «Və Xizqiyahu üzünü divara çevirdi və Yaradan üçün dua etdi».” Baal HaSulam “Sulam” şərhində yazır: “İnsan yalnız divarın yanında dua etməlidir və onunla divar arasında heç bir maneənin olmaması gərəkdir, necə ki, deyilir: «Və Xizqiyahu üzünü divara çevirdi».”

Bunu anlamaq lazımdır: nə deməkdir “divar”? Axı deyilir ki, dua etmək divarın yanında olmalıdır. Həmçinin nədir “maneə”? Çünki deyilir ki, heç nə, hətta kiçik bir şey belə, maneə olmamalıdır. (392-ci bənddə) Zoar və “Sulam” şərhində izah edilir: “Divar – bütün yer üzünün Sahibi, yəni Şxinadır.”

Buna əsasən belə başa düşülür ki, “divarın yanında dua etmək” – Şxinaya yaxın olmaq deməkdir. Amma hələ də aydın deyil bu “divara yaxınlıq” hansı dərəcədə olmalıdır. Və sonra izah olunur: “Onunla divar arasında heç bir maneənin olmaması.” Buna görə də izah etmək lazımdır: nədir “maneə”? – necə ki, mikvaya batma zamanı, ya da əllərin yuyulması zamanı, və dörd növ bitki ibadətində, burada xurma budağı, mirta və söyüd xurma yarpağı ilə bağlanır, çünki bu da həmin növdəndir.

Belə çıxır ki, insanla divar arasında olan “maneə” – budur: necə ki, Şxina aşağıdakılara bəxş edir, eləcə də insan çalışmalıdır ki, alma gücünü özündən uzaqlaşdırsın və bütün istəyini və niyyətini yalnız Yaradan üçün bəxş etməyə yönəltsin. O zaman bu “yaxınlıq” və “divarın yanında olmaq” adlanır.

Lakin hər şeydən əvvəl biz bilməliyik və bizim borcumuzdur ki, öz zəif ağlımızla belə olsa, başa düşmək üçün çalışaq – biz nə üçün dua etməliyik, yəni hansı xisaronu qabartmalı və deməliyik ki, bu bizim əsas çatışmazlığımızdır. Əgər biz bu xisaronu doldura bilsək, onda artıq heç nəyə ehtiyacımız qalmayacaq.

Məlumdur ki, əsas dua – Şxinanın sürgündə olması üçündür. Amma bu da izah tələb edir. Çoxlu mənbələrdə yazılıb ki, bizim dua etməli olduğumuz əsas məsələ – Şxinanı küldən qaldırmaqdır. Bunun bir çox izahları var. Və bizim az da olsa başa düşə biləcəyimiz odur ki, bu – yuxarı Malxutdur. Və bu da odur ki, insan özü üçün qəbul edir ki, onun dünyada heç bir məqsədi yoxdur, yalnız Padşaha xidmət etmək – mükafat almaq üçün yox. Və bunun sayəsində o, Yaradanla birliyə nail olar və o zaman Padşahı razı salmaq imkanı əldə edər: “O necə mərhəmətlidirsə, sən də mərhəmətli ol,” və o zaman Yaradanın Məqsədini – Məxluqları həzzləndirmək planını – yerinə yetirmək qabiliyyətinə malik olar.

Lakin “Yaradana həzz vermək” adlanan xüsusiyyət, yaradılmışlarda yer tutmur, çünki onlar almaq arzusu ilə doğulublar. Və buna görə də vermək anlayışı onlarda ümumiyyətlə başa düşülmür. Bu, toz içində qalan bir əşya kimidir ki, heç kim ona diqqət yetirmir və düşünmür ki, onu qaldırmağa dəyər. Bu da “Şxina kül içindədir” adlanır. Və bu barədə deyilir (Slihotda, 13 sifət): “«Xatırlayıram Qüdrətlini və inildəyirəm», çünki görürəm ki, hər bir şəhər öz təpəsində qurulub, lakin Yaradanın şəhəri cəhənnəmin dərinliklərinə qədər alçaldılıb.”

Buradakı “şəhər” isə o mənadadır ki, deyildiyi kimi: “Kiçik bir şəhər var idi və orada az sayda adam yaşayırdı.” İbn Əzra bu barədə izah edir: “Qədim şərhçilər deyiblər ki, bu, alleqoriyadır: ‘Kiçik şəhər’ – bu, insanın bədənidir, ‘orada az sayda adam var’ – bu isə ruhun xidmətçiləri olan doğurucu gücə malik hissələrdir.”

Ona görə də burada “Yaradanın şəhəri” anlayışı belə izah olunur: insanın bədəni istədikdə ki, bu bədəndə Yaradanın özü məskunlaşsın, bu zaman bədənin bütün orqanları buna qarşı çıxır. Və vermək naminə olan iş – yəni səmalar naminə çalışmaq – bu iş ən aşağı mərtəbədə yerləşir və onun dadı – torpaq dadıdır. Və necə ki, ilan barəsindəki lənətlərdə deyilir: “Bütün heyvanlardan və bütün çöl vəhşilərindən daha çox lənətlənmisən, qarnınla sürünəcəksən və ömrünün bütün günlərində torpaq yeyəcəksən.” Bu da o deməkdir ki, nə yeyirsənsə, hamısının dadı torpaq kimi olacaq.

Eyni şəkildə burada da, insan səmalar naminə iş görməyə başlayanda və bu işdən eqoist məhəbbəti həzzləndirəcək bir xeyir doğacağını görməyəndə, bu iş alçaqlıqda olur. Və nə edirsə etsin, o, bu işdə torpaq dadı hiss edir. Bu da belə adlanır: “Yaradanın şəhəri cəhənnəmin dərinliklərinə qədər alçaldılıb.” Başqa sözlə desək, əgər onunla Şxina arasında bir maneə varsa, yəni onun işi eqoist məhəbbət prinsipi üzərində qurulubsa, o, özü haqqında düşünür ki, guya mükəmməllik pillələrinin zirvəsindədir.

Eyni zamanda, o, öz işi vermək istəyi üzərində qurulsun deyə, özü ilə divar – yəni Şxina – arasında olan bu maneəni aradan qaldırmaq istədikdə, hiss edir ki, cəhənnəmin dibindədir. Çünki bu işdə almaq istəyinə görə nəsə əldə edəcəyini görmür. Və bu zaman onun bədəninin bütün orqanları bu işə qarşı çıxır.

İndi isə başa düşək, biz nə üçün dua etməliyik. Axı əsas dua bu olmalıdır ki, Şxina torpaq içindədir. Yəni, Yaradana bəxş etmək naminə olan iş bizə alçaq və dəyərsiz bir iş kimi görünür və biz Yaradanı xahiş edirik ki, gözlərimizə işıq versin və gözlərimizin qarşısında dolanan qaranlığı yox etsin.

Və biz bu barədə dua edirik, necə ki, deyilir: «Kasıbı küldən qaldıran, yoxsulu zir-zibildən ucaldan.» Məlumdur ki, müqəddəs Şxina “kasıb və yoxsul” adlanır, necə ki, Zoar kitabında deyilir: “Və o, torpaqda yatır; yoxsulu zir-zibildən ucaldan” – burada nəzərdə tutulanlar ona yapışmaq istəyənlərdir. Onlar hiss edirlər ki, alçaqlıq içindədirlər və bu çirkabdan necə çıxacaqlarına dair heç bir imkan görmürlər. Və bu zaman onlar Yaradanı xahiş edirlər ki, O, onları ucaltsın.

Amma o yerdə ki, iş bədənin razılığı ilə gedir, çünki bu iş almaq istəyinə əsaslanır, – çünki bəxş etmə xüsusiyyətindən onlarda heç bir anlayış yoxdur, – onların işi təkəbbürlük sifəti içindədir. Yəni onlar bununla fəxr edirlər ki, guya onlar Yaradanın qulluqçularıdır, digərləri isə tam alçaqlıqdadırlar, çünki daim başqalarında nöqsanlar görürlər.

Eyni zamanda, o kəslər ki, həqiqət yolundan gedirlər, yəni bəxş etmə sifətinə çatmaq istəyirlər, özlərini alçaqlıqda hiss edirlər, çünki anlayırlar ki, “əgər Yaradan ona kömək etməsəydi, o davam gətirə bilməzdi.” Belə olan halda onlar özlərində digərlərindən üstün heç bir şey görmürlər. Və bu insanlar “alçaqlar” adlanır, çünki onlar bəxş etmə sifəti ilə birləşmək istəyirlər, bu sifət isə alçaqlıq sifətidir. Və bu da onların “alçaq” adlanmasının əlavə səbəbidir.

O zaman onlar deyə bilərlər, necə ki, yazılıb: «Uca Yaradan, böyük və qorxuncdur. Təkəbbürlü olanları yerə endirər, alçaqları isə göylərə qaldırar.» Və bu zaman onlar deyirlər: “O şey ki, əvvəllər alçaqlıqda idi, indi ucalıb, böyüyüb və əzəmətlidir,” – çünki indi onlar anlayırlar ki, əvvəllər eqoist məhəbbət uğrunda etdikləri iş – bu, təkəbbür halı idi, çünki onlar belə işdə qürur hissi keçirirdilər, – indi isə bu hal alçaqlıq sayılır, çünki insan özünü sevmək naminə işləməyə utanır.

Lakin kim onlara bu hissi duymaq gücünü verdi? – Bunu onlara Yaradan verdi! Buna görə də o zaman insan deyir: «Təkəbbürlü olanları yerə endirir». Və o bəxş etmə işi ki, əvvəllər alçaqlıqda idi, indi onun üçün zirvəyə çatır. Bunu ona kim etdi? – Yalnız Yaradan! Və o zaman insan deyir: «Və alçaqları göylərə qaldırır».

Şxinanın sürgündə olması anlayışı isə – bu o deməkdir ki, insan özü hiss etməlidir ki, Şxina sürgündədir. Bu da belə izah olunur: insan “kiçik dünya” adlanır və o, yetmiş xalqdan ibarətdir. Və onda olan İsrail xüsusiyyəti sürgündədir, yəni onda olan İsrail xalqı dünyanın xalqlarının əsarətindədir və o, özü üçün heç nə etmir, yalnız dünya xalqları üçün çalışır. Burada “İsrail xalqı” – “Düz Yaradana doğru” (Yaşar-El) deməkdir, çünki onlar Yaradan üçün bəxş etmək istəyirlər. Dünya xalqları isə almaq üçün işləmək istəyirlər və onlara“dünya xalqları” deyilir.

Və buna əsasən izah etmək lazımdır: “İsrail sürgündədir” – yəni əgər İsrail özündə sürgündədirsə, yəni onlar “Düz Yaradana doğru” sifəti ilə heç nə edə bilmirlərsə, – “Şxina onlarla birlikdədir,” yəni o da sürgündədir, sanki onların üzərində hökmranlıq edə bilmir, çünki sanki onlar onun üzərində hökmranlıq edirlər. Və bu da Davud Padşahın dediyi kimidir: «Bizim üçün yox, ey Yaradan, bizim üçün yox, ancaq Adının şöhrəti üçün – mərhəmətin və həqiqətin naminə. Niyə başqa xalqlar deməlidir: “Haradadır onların Tanrısı?” – Bizim Tanrımız göylərdədir. O, nə istəsə, edər.»

Yuxarıda deyilənlərə əsasən izah etmək lazımdır ki, biz Yaradanı xahiş edirik, bizə sürgündən çıxmaqda kömək etsin, və “Bizim üçün yox” – dedikdə, burada nəzərdə tutulur bizim almaq istəyimiz. Başqa sözlə desək, biz istəyirik ki, fikirlərimiz, istəklərimiz və əməllərimiz almaq istəyimiz üçün olmasın – bu da o deməkdir ki, bütün əhəmiyyət dünya xalqlarına verilir.

Amma “Adının şöhrəti üçün” – bu o deməkdir ki, Şxina sürgündə olmasın və torpaq sifətində qalmasın, əksinə, səmaların şöhrəti açılsın. Bu da belə adlanır: “Onun böyük Adı ucaldılacaq və müqəddəsləşdiriləcək.” Və buna görə də deyilir: “Niyə başqa xalqlar deməlidir” – yəni insanın içindəki “dünya xalqları”, onlar “başqa xalqlar” adlanırlar. Onlar nə deyirlər: “Haradadır onların Tanrısı?” – yəni onlar İsrailin inamına qarşı çıxırlar, çünki onların bütün işi ağıl və qəlb daxilindədir. Onların (dünya xalqlarının) bütün işi biliyin içində baş verir.

Amma “Bizim Tanrımız göylərdədir” – yəni məhz biliyin fövqündədir, bu da “göy” adlanır, yəni bizim ağlımızın fövqündə. Bəs nə üçün Yaradan bizim işimizin biliyin fövqündə olmasını istədi? Biz demirik ki, O başqa cür edə bilməzdi – “O nə istəyirsə, onu da edər,” və O qərar verdi ki, biliyin fövqündə olan iş yolu – məqsədə çatmaq üçün ən uğurlu yoldur. Beləliklə, biz həzz və xeyir ala bilərik, və bununla yanaşı, vermək niyyətində qala bilərik, öz mənfəətimiz üçün deyil.

Və izah etmək lazımdır: «Sənin mərhəmətin naminə, Sənin həqiqətin naminə» – yəni biz Yaradan üçün dua edirik: «Lakin Adının şöhrəti üçün şöhrət ver». «Sənin mərhəmətin naminə» – burada nəzərdə tutulur ki, mərhəmət sifəti bizim üzərimizə tökülsün, bizdə mərhəmət sifətində – 'xesed' – işləmək gücü olsun, bu da bəxş edən kelim adlanır. Beləliklə, bizdə forma bənzərliyi əmələ gələcək. O zaman biz xeyir və həzzi qəbul edə bilərik – bunlar isə “həqiqət” sifəti adlanır.Necə ki, “On Sfirotun Tədrisi”ndə izah olunur: «Buna görə Onun idarəsinin aşkarsı “və həqiqət” adı ilə adlanır, çünki bu, Onun arzusunun həqiqətidir. Aləmlərdəki nöqsanlar yalnız bu həqiqəti – yəni Onun idarəsinin həqiqətini aşkar etmək üçün meydana çıxır: O, məxluqları üçün yaxşılıq etmək istəyir. Buna görə də bu islah – Zeir Anpinin islahı – “və həqiqət” adı ilə adlanır». Və bu da «Sənin həqiqətin naminə» sözlərinin izahıdır.