13. Möhkəm Qala, Xilaskarımın Sığınacağı

Məqalə 13, 1985

Xanuka nəğməsində oxuyuruq: “Möhkəm Qala, Xilaskarımın Sığınacağı, Səni tərifləmək nə gözəldir. Duamın evini ucaldasan, və orada biz şükr qurbanı gətirərik.”
Nəğmə təriflə başlayır, necə ki deyilir: “Səni tərifləmək nə gözəldir.” Sonra dua başlayır: “Dua evimi ucaldasan.” Ardınca yenidən şükr və tərif sözləri gəlir: “Və orada biz şükr qurbanı gətirərik.”

Buradan görünür ki, bu üç hissədən ibarətdir – necə ki duanın ardıcıllığında olduğu kimi:

1.“Səksən səkkiz bərəkət”dəki ilk üç bənd – tərif və şükrdür.

2.Ortadakı üç bənd – xahişlərə aiddir.

3.Son üç bənd isə yenidən tərif və şükrdür.

Biz indiki zamanda başlayırıq, necə ki deyilir: “Səni tərifləmək nə gözəldir.” Yəni Səndən aldığımız nemətlər üçün Sənə təşəkkür edirik və Səni tərifləyirik. Və bu barədə müdriklərimiz demişlər: “İnsan həmişə əvvəlcə Yaradanı tərifləməli, sonra dua etməlidir.”

Bunun səbəbi budur ki, əgər bir insan Yaradanın mərhəmətli və şəfqətli olduğuna və məxluqatına yaxşılıq etmək istədiyinə inanırsa, o zaman dua etmək imkanı yaranır. Buna görə də əvvəlcə Yaradanı tərifləmək lazımdır. Yəni insan özü Yaradanı tərifləməlidir. Burada nəzərdə tutulmur ki, Yaradan görməlidir ki, insan Onu tərifləyir. Axı Yaradan məxluqlara möhtac deyil. Əksinə, insanın özü görməlidir ki, Yaradanı tərifləməyə dəyər. Və bundan sonra o, Ondan xahiş edə bilər ki, Ona da kömək etsin, çünki Onun təbiəti məxluqlarına yaxşılıq etməkdir.

Ona görə də, “Səni tərifləmək nə gözəldir” dedikdən sonra, dua gəlir: “Dua evimi ucaldasan.” Bəs “Dua evim” nə deməkdir? Bu, belə izah olunur: “Və Mən onları Müqəddəs dağıma gətirəcəyəm və dua evimdə onları sevindirəcəyəm.”
“Mənim Müqəddəs dağım” – “dağ” (‘ar) sözü “təfəkkür” (‘irurim) sözündəndir. Yəni O, onlara müqəddəslik barədə düşüncələr verəcək ki, onların bütün düşüncələri yalnız müqəddəslik üzərində olsun.

“Və dua evimdə onları sevindirəcəyəm” – bu, insanın qəlbidir, burada Şxinanın məskən salması üçün bir yer olacaq. Axı Şxina dua adlanır, necə ki məlumdur: malxut dua adlanır, və deyildiyi kimi: “Mən isə – duayam.”
Və bundan sonra: “Dua evimi ucaldasan” – bunun ardından: “Və orada biz şükr qurbanı gətirərik.”
Beləliklə, əvvəl tərif, sonra dua, sonra isə yenidən şükr və tərif gəlir – bu da duanın ardıcıllığına uyğundur, orada da sonda tərif və təşəkkürlə tamamlanır.

Lakin insan əgər  təriflə başlamaq istəyir, lakin qəlbi bağlıdır və o, özünü yalnız nöqsanlarla dolu hiss edir və nəğmə,  tərif demək üçün ağzını aça bilmirsə nə etməlidir,?Tövsiyə budur ki, biliyin fövqündə getsin və desin ki, bütün bunlar “gizli xesedlərdir.” Yəni o, deməlidir ki, bütün bunlar xeyirxahlıqdır (xesed), sadəcə, bu, ondan gizlənib, çünki o hələ Yaradanın məxluqlarına hazırladığı xeyir və həzzi görməyə qadir deyil.

Və o, Yaradanı təriflədikdən sonra – yəni biliyin fövqündə inanır ki, bütün bunlar xeyir və mərhəmətdir – o zaman dua etməlidir ki, Yaradan onun qəlbini islah etsin, belə ki, bu qəlb “duamın evi” olsun, yəni orada Yaradanın mərhəməti açılacaq. Bu isə “açıq xesedlər” adlanır.
Və onda: “Və orada biz şükr qurbanı gətirərik,” yəni o, təşəkkür etsin ki, almaq kli-sini qurban verməyə nail oldu. Və bu, belə adlanır: “Və orada biz şükr qurbanı gətirərik” – yəni almaq istəyini “kəsməyə,” yəni ondan imtina etməyə nail olduğu üçün. Onun yerinə isə vermək arzusu gəldi – bu isə Məbədin yeri adlanır.

Lakin insan üçün əsas məsələ – ilk növbədə, almaq istəyini qurban vermək arzusu olmalıdır. Çünki almaq istəyi bütün yaradılışın mahiyyətidir, və məxluq onu sevir, və bu istəyi ləğv etməyin zəruri olduğunu anlamaq ona çox çətindir, çünki onsuz heç bir ruhani şeyə layiq olmaq mümkün deyil.
Və maddi aləmdə görürük ki, insanda daxili cəhətdən yaranan istək və ehtiyac var – yəni bədənindən doğan bir tələb. Amma bir də var ki, insanın xarici tərəfindən yaranan istək – yəni onun öz təbiətindən deyil, ətrafdakılardan qaynaqlanan ehtiyac. Yəni əgər kənarda insanlar olmasaydı və bu ehtiyacı onda oyatmasaydılar, insan heç vaxt bu çatışmazlığı hiss etməzdi. Yalnız kənardakı insanlar onda bu ehtiyacı oyadırlar.

Məsələn, insanın özündə, əgər ətrafında başqa insanlar olmasa belə, yemək, içmək, yatmaq və s. kimi təbii ehtiyacları var. Lakin əgər ətrafında insanlar varsa, “utanc” deyilən bir anlayış meydana çıxır ki, bu da ona başqaları tərəfindən aşılanır. O, yeməyə və içməyə məcburdur – necə ki, ətrafdakı insanlar ona bunu diktə edirlər. Bu xüsusilə geyimdə aydın görünür: evdə insan özünə rahat olanı geyinir. Amma insanlar içində olanda, o, başqalarının zövqünə uyğun geyinməyə məcbur olur. Və onun seçim haqqı yoxdur, çünki utanc onu başqalarının zövqünə uyğun davranmağa məcbur edir.

Ruhani sahədə də bunun oxşarı var. İnsanın daxilində ruhaniyyətə qarşı bir istək var. Yəni əgər o tək olsa və xaricdən heç bir insandan ilham almaq və ya istək qazanmaq imkanı olmasa belə, o özü daxilən oyanış alıb və Yaradanın xidmətçisi olmaq istəyir. Lakin insanda olan bu istək təbii olaraq o qədər böyük deyil ki, ruhani məqsədə çatmaq üçün bununla kifayətlənə bilsin. Ona görə də burada da maddi aləmdəki kimi bir məsləhət mövcuddur – bu istəyi artırmaq üçün xaricdən gələn insanların köməyinə ehtiyac var. Onlar öz zövq və ruhlarına uyğun davranmağa onu məcbur edirlər.

Bu da onun sayəsində baş verir ki, o, ruhaniyyətə ehtiyacı olduğunu gördüyü insanlarla birləşir. Xarici adamlarda olan istəklər də onda istək doğurur və bunun nəticəsində o, böyük bir ruhani istək qazanır. Yəni, onun öz istəyi ilə yanaşı, o, başqalarının onda oyatdığı ruhani istəyi də əldə edir. Və bu zaman o, məqsədə çatmaq üçün böyük bir istəyə sahib olur.

Bu, həmçinin dostlara sevginin mənasını təşkil edir – hər bir dost, özündə olan şəxsi istəyə əlavə olaraq, dostlardan da istək alır. Bu, böyük bir sərvətdir və buna yalnız dost sevgisi vasitəsilə nail olmaq olar. Lakin burada çox ehtiyatlı olmaq lazımdır – belə dostların arasında olmamaq üçün ki, onlar özlərini yoxlamırlar və öz işlərinin əsasının – vermək üçünmü, yoxsa almaq üçünmü – qurulduğunu araşdırmırlar. Eləcə də yoxlamırlar ki, onlar yalnız vermək yoluna qədəm qoymaq üçün hərəkətlər edirlərmi, yoxsa yox.

Çünki yalnız belə bir qrupda dostlara vermək istəyi aşılanır. Başqa sözlə, hər biri dostlardan “xisaron” – yəni vermə gücünün çatışmazlığını alır. Və haraya getsə, gündüz çıraqla axtarır: bəlkə elə birisi tapılar ki, ona vermək gücü verə bilər. Buna görə də, əgər o, elə bir qrupa gəlsə ki, orada hər kəs vermə gücünə həsrətdirsə, hər kəs bir-birindən bu gücü alır. Və bu, belə adlanır: insan öz daxilində olan kiçik gücə əlavə olaraq, xaricdən güc alır.

Lakin bunun əksinə olaraq xarici bir güc də mövcuddur ki, ondan heç bir kömək almaq olmaz, baxmayaraq ki, insan bu gücü xaricdən alarsa, o, iş üçün enerji verəcək. Və bu gücdən xüsusilə ehtiyatlı olmaq lazımdır ki, onu qəbul etməyəsən. Çünki bədən xüsusilə bu gücü qəbul etməyə meyllidir – yəni xaricdən gələn adamlardan iş üçün güc almağa.
Bu da belə görünür: insan eşidir ki, guya başqaları onun haqqında deyir – o, fəzilət sahibi bir adamdır, ya da müdrikdir, ya da Göydən qorxan bir adamdır. Və ya deyirlər ki, o, haqqı axtaran biridir. Və insan bunu eşidəndə, onun işini dəyərləndirdikləri bu sözlər ona işləmək üçün güc verir, çünki o, öz işi üçün hörmət alır.

Və o zaman insana nə inamın biliyin fövqündə olan xüsusiyyəti, nə də Yaradanın ona kömək etməsi üçün vermə gücü lazım olur ki, bu ona yanacaq olsun. Çünki o, yanacağı xaricdən alır. Yəni xarici insanlar onu Tövrat və ehkamlarla məşğul olmağa vadar edirlər.
Və bu, “təvazökarlıqla yerimək” anlayışının mənasını təşkil edir. Onun səbəblərindən biri budur ki, xaricilərin bəslənməsi olmasın. Buna görə də insan “təvazökarlıqla yeriməlidir”, necə ki deyilir: “Yaradanın, Allahının önündə təvazökarlıqla yeriməlisən.”

Çünki “kənardakılar” – bu, insanın özü xaricində olan insanlardır. Onlar onun işindən bəhrələnirlər, yəni sonra – insan eşitdikdən sonra ki, onu hörmətlə qarşılayırlar – artıq o, Yaradan üçün deyil, xaricilər üçün öyrənir. Çünki o artıq Yaradanın onu Öz işinə yaxınlaşdırmasına möhtac deyil. İndi o, işləyir, çünki xaricdəki insanlar ona yanacaq verirlər ki, öyrənsin və onlar üçün işləsin. Yəni onlar onu işləməyə məcbur edirlər – Yaradan onu Öz işi üçün məcbur etmir, əksinə, başqaları onu özü üçün işləməyə məcbur edirlər. Yəni onlar ona hörmət və s. göstərəcəklər.

Və belə çıxır ki, o, guya “yad bir tanrı” üçün işləyir. Yəni onlar ona Tövrat və ehkamlarla məşğul olması müqabilində mükafat olaraq hörmət və s. vəd edirlər. Bu o deməkdir ki, əgər onlar onun işindən xəbərdar olmasalar və o, kimin isə onun Tövratla məşğul olduğunu gördüyünü müşahidə etməsə, o zaman işləmək üçün heç nə onu məcbur etmir. Və bu, “xaricilərin yapışması” adlanır. Bu səbəbdən insan gizliliklə işləməlidir.

Lakin onun gizliliklə işləməsi də hələ kifayət deyil. Doğrudur ki, indi onu yalnız Yaradan müqəddəs iş görməyə məcbur edir. Lakin burda bir şey daha olmalıdır: insan mükafat almaq naminə yox, vermək naminə işləməlidir. Və bu, tamamilə fərqli bir məsələdir, çünki bu, bizim təbiətimizə ziddir. Axı insan “almaq istəyi” adlanan bir təbiətlə yaradılıb. Lakin indi o, yalnız vermək naminə işləməli və özü üçün heç nə almamalıdır.

Bunun üçün elə bir qrup axtarmaq lazımdır ki, hər biri bu fikrə sadiqdir – vermək üçün işləmək lazımdır. Lakin bu güc insanda azdır. Buna görə də o, bu cür güc axtaran insanlar axtarmalıdır. Və onların birləşməsi sayəsində hər biri digərlərindən bu gücü ala bilər, çünki insanda yalnız bu çatışmır. Və Yaradan bizə yuxarıdan kömək göndərəcək ki, biz vermək yoluyla gedə bilək.