Barux Şalom HaLevi Aşlaq (Rabaş)

Həmişə insan evinin dirəklərini satmalıdır

Məqalə 9, 1984

«Rav dedi ki, Rav Yehuda belə dedi: həmişə insan evinin dirəklərini satmalı və ayaqları üçün ayaqqabı almalıdır»¹. Burada başa düşmək lazımdır ki, niyə məhz «evinin dirəkləri»? Və ayaqqabının əhəmiyyəti nədədir ki, insanın buna görə evinin dirəklərini satmağa dəyər, yəni ayaqları üçün ayaqqabı almaq imkanına sahib olmaq üçün.

Bunu əmələ aid olaraq izah etmək lazımdır. «Evinin dirəkləri» ifadəsi ivritdəki «mikre» (hadisə) sözündən gəlir – yəni insanın evində başına gələn bütün hadisələr. Çünki insan bizdə iki xüsusiyyətdə başa düşülür: bilikdə, yəni ağılda, və hissiyyatda, başqa sözlə, insanın ürəyində hiss etdiklərində – onun yaxşı hiss etməsi və ya, qorxulu olsa da, əksinə. Və bu hadisələr, insanın başına gələnlər onun gündəlik həyatında suallar doğurur. Bu həm insanla Yaradan arasında, həm də insanla yaxınları arasında baş verir.

İnsanla Yaradan arasında – yəni onun Yaradanla bağlı iddiaları var: niyə O, onun bütün ehtiyaclarını doldurmur? Başqa sözlə, insan düşünür ki, ona çatışmayan şeyləri Yaradan doldurmalıdır. Axı bir qayda var ki, Xeyirxahın təbiəti Xeyir etməkdir. Bəzən də onun iddiaları olur ki, guya digərləri ilə müqayisədə, hansılar ki, daha yüksək pillədədirlər,əksinə hiss edir: onun vəziyyəti həmişə pisdir.

Belə çıxır ki, o, casusların xüsusiyyətində olur, hansı ki, Ali İdarəni – qorxulu olsa da – pisləyirlər. Çünki o, həyatında Xeyir və həzz hiss etmir və ona demək çətindir: «Yalnız Xeyir və mərhəmət həyatımın bütün günlərində məni izləyəcək»³. Beləliklə, o, casusların xüsusiyyətinə aid olur.

Və bu barədə müdriklərimiz deyiblər: «İnsan pisliyi də xeyir kimi xeyir-dua etməlidir»⁴.

Çünki yəhudiliyin əsası bilikdən yuxarı inama söykənir – yəni ağlının ona düşündürdüyü, dedirtdiyi və etdirtdiyi şeylərə əsaslanmamaq, əksinə, Ali İdarəyə inanmaq ki, o, xeyirxah və xeyir edən xüsusiyyətdədir. Çünki insan Ali İdarəni doğrultmaqla sonradan Xeyir və həzzin dərk olunmasına və hiss edilməsinə nail olur.

Bağ HaSulam bir misal gətirir: bir insanın Yaradanla bağlı iddiaları və tələbləri var ki, O, onun dualarına cavab vermir. Bu, belə bir adama bənzəyir ki, o, küçədə kiçik uşağı ilə gedir və uşaq dəhşətli bir səslə ağlayır. Küçədəki bütün insanlar ataya baxır və düşünürlər ki, bu insan necə qəddardır ki, uşağın ağlama səslərini eşidib heç diqqət yetirmir. Küçədəki insanlar uşağın ağlamasından mərhəmət hissi keçirirlər, amma o insan üçün, hansı ki uşağın atasıdır, bu belə deyil. Çünki bir qayda var: «Atanın övladlarına mərhəməti olduğu kimi»⁵.

Və uşağın ağlama səslərini eşidən insanlar gəlib onun atasından soruşdular: «Bəs sənin mərhəmətin hanı?» Və o zaman ata onlara belə cavab verdi: «Mən nə edə bilərəm ki, oğlum – canımın xəzinəsi, göz bəbəyim kimi qoruduğum – məndən tələb edir ki, ona iynə verim ki, gözlərini qaşısın, çünki gözləri onu qaşındırır. Doğrudanmı, mən onun istəyini yerinə yetirmədiyim üçün qəddar adlanmalıyam? Yoxsa mən onun gözlərini çıxarmasına və əbədi olaraq kor qalmasına yol verməmək üçün mərhəmətimdən bunu etməyəcəyəm?»

Buna görə biz inanmalıyıq ki, Yaradanın bizə verdiyi hər şey bizim xeyrimiz üçündür. Baxmayaraq ki, biz hər hansı bir bəlaya qarşı dua etməliyik ki, Yaradan o bəlaları bizdən uzaqlaşdırsın. Amma bilməliyik ki, dua ayrı, duanın cavabı isə ayrı bir məsələdir. Başqa sözlə, əgər biz öz üzərimizə düşəni etmişiksə, Yaradan bizim üçün yaxşı olanı edir, necə ki yuxarıdakı misalda izah edildiyi kimi. Və bu barədə deyilib: «Və Yaradan Onun fikrincə yaxşı olanı edəcək»⁶.

Eyni hal insan və onun yaxınları arasında da baş verir. Yəni yuxarıda deyildiyi kimi: insan evinin dirəklərini satmalı və ayaqları üçün ayaqqabı almalıdır¹. Yəni insan «evinin dirəklərini» satmalıdır, yəni onun evində baş verən bütün hadisələri, bu hadisələr yoldaşlara sevgi baxımından necə baş veribsə. İnsan yoldaşlara sevgi üçün özünü fəda edərək işləyərkən sualları və iddiaları olur, çünki o, yoldaşlardan heç bir cavab görmür ki, onlar ona hansısa bir mövzuda kömək etsinlər və hamı onun düşündüyü kimi davranmır ki, yoldaşlar arasında sevgi münasibətləri olmalıdır. Yəni hər birinin digərinə dərin hörmətlə yanaşması, necə ki hörmətli insanlar arasında qəbul olunub.

Həmçinin o, əməldə də yoldaşların tərəfindən heç bir hərəkət görmür ki, buna baxıb deyə bilsin: burada yoldaşlara sevgi var. Hər şey adi qaydada baş verir, sanki sadə insanlar arasındakı münasibətlərdir; hələ bir araya gəlib qərara gəlməyiblər ki, yoldaşluq sevgisi yaradılmalıdır, burada hər kəs başqasının xeyrinə qayğı göstərməlidir.

Belə olduqda, indi o başa düşür ki, yoldaşlara sevgi ilə məşğul olan heç kəsi görməyəcək. Və o, hiss edir ki, yalnız özü düz yol ilə gedir, buna görə də hamıya istehza və nifrətlə baxır. Bu, “casuslar” adlanır – yəni o, yoldaşlarını izləyir, yoxlayır ki, onlar ona qarşı yoldaşluq sevgisi baxımından düzgün davranırlarmı. Axı o, daim eşidir ki, yoldaşlar bütün gün izah edirlər: əsas məsələ – yoldaşlara sevgidir. Və o, həqiqətən, görmək istəyir ki, xarici davranış daxili ilə uyğun gəlirmi.

Və o zaman görür ki, bütün bunlar boş söhbətdir. Hətta yoldaşlarının sözlərinə baxaraq belə o anlayır ki, burada heç bir yoldaşlıq sevgisi yoxdur. Ən azından, bu sevginin ən sadə ifadəsi belə yoxdur. Məsələn, əgər o, nəyisə soruşursa, yoldaş ona yarımçıq, diqqətsiz cavab verir, sanki yoldaşına cavab vermir, hər şey soyuyub, elə bil ondan qurtulmaq istəyir.

Və məndən soruşmayın: əgər mən yoldaşlıq sevgisini düşünürəmsə, nə üçün təhlil edirəm ki, yoldaşım məni sevirmi – sanki yoldaşlara sevgi eqoist sevgiyə əsaslanır və buna görə də mən görmək istəyirəm ki, mənim eqoist sevgim bütün bu məşğuliyyətdən nə əldə etdi. Mənim düşüncəm belə deyil, çünki mən, həqiqətən, yoldaşlara sevgi istəyirəm.

Və buna görə də mən elə bir cəmiyyətlə maraqlanardım ki, orada hər kəs yoldaşlara sevgi ilə məşğul olur və mən görərdim ki, bu mövzuya hamı bağlıdır. Çünki bunun sayəsində mənim yoldaşlara sevgi mövzusunda malik olduğum kiçik gücüm artar və böyüyərdi, və mən yoldaşlara sevgi sahəsində öz gücümdən daha böyük qüvvə ilə işləyə bilərdim. Amma indi mən görürəm ki, mən heç nə qazana bilməmişəm. Mən görürəm: «Xeyir edən yoxdur, bir nəfər belə yoxdur»⁷. Belə olduqda mənim üçün yaxşı olar ki, onlarla bir yerdə olmayım və onların əməllərindən öyrənməyim.

Və buna cavab verilir: əgər bu cəmiyyət müəyyən insanlar tərəfindən qurulubsa, onların bir araya gəldiyi anda, mütləq orada bu qrupun məhz belə bir qrup olmasını istəyən birisi var idi və o, şübhəsiz, həmin insanların bu iş üçün uyğun olub-olmadığını yoxlamışdı. Yəni hər birində yoldaşlara sevgi üçün qığılcımlar olub-olmadığını. Amma qığılcım təkbaşına sevgi işığını alovlandıra bilməz ki, o, hər bir insana ayrı-ayrılıqda nur saçsın. Buna görə də onlar o zaman razılaşdılar ki, birlikdə birləşərək, bütün qığılcımlar bir araya gəldikdə, bir böyük alov yaranacaq.

Ona görə də indi, o, onlara nəzarət etdikdən sonra da özünü dəf etməli və deməlidir ki, necə ki o zaman, bu cəmiyyət qurulduğu anda onların hamısı yoldaşlara sevgi yoluyla getmək barədə eyni fikirdə idilər , indi də belədir. Və o anda hamı bir-birini məziyyət tərəfinə tərəziyə qoyanda, bütün qığılcımlar yenidən alovlanacaq və yenə bir böyük alov yaranacaq.

Bu, Baal HaSulamın bir dəfə dediyi kimi, o soruşdu: iki yoldaş arasında müqavilə (ittifaq) bağlamaq nə deməkdir? Necə ki Tövratda deyilir: «İbrahim xırda və iri mal-qaranı götürdü və Avimelexə verdi və hər ikisi müqavilə bağladılar»⁸. O soruşdu: əgər onların hər ikisi bir-birini sevirsə və onda şübhəsiz ki, bir-birinə Xeyir edirlər, bu, aydındır. Amma əgər aralarında sevgi yoxdursa və nədənsə sevgi zəifləyibsə, o zaman, şübhəsiz ki, onlar bir-birinə Xeyir etmirlər. Belə olduqda, onların arasında müqavilə bağlamağın nə faydası var?

İzah isə belədir: onların bağladıqları müqavilə indiki vaxt üçün deyil, çünki indi, aralarında sevgi hiss ediləndə, müqavilə bağlamağa ehtiyac yoxdur. Müqavilə gələcəyə yönəlmiş niyyətlə bağlanıb. Yəni, bir müddət sonra, ola bilsin ki, onlar indi hiss etdikləri sevgini hiss etməyəcəklər, amma buna baxmayaraq, aralarındakı əvvəlki münasibətləri qoruyub saxlasınlar. Və bunun üçün müqavilə bağlanmışdır.

Amma bizim problemlərimizə gəldikdə isə, indi onlar qrup qurularkən hiss etdikləri sevgini hiss etməsələr də, buna baxmayaraq, hər kəs öz biliyini dəf etməli və biliyin fövqündə getməlidir. Və o zaman bunun sayəsində hər şey düzələcək. Hər kəs yoldaşunu məziyyət tərəfinə tərəziyə qoyacaq.

Və buradan müdriklərimizin dediyi sözləri başa düşəcəyik: «Həmişə insan evinin dirəklərini satmalı və ayaqları üçün ayaqqabı almalıdır»¹. «Ayaqqabı» (minalaim) sözü «qapını bağlamaq» (neila) sözündən gəlir, yəni «bağlamaq» deməkdir. Yəni insan, yoldaşu ilə bağlı nəzarət etdiyi (burada «nəzarət etmək» – rigel, «ayaqlar» – raglaim sözündən) hallardan sonra, insan «evinin dirəklərini» – yəni onun evi ilə bağlı bütün halları, hansı ki insanla yoldaşı arasındakı münasibətlərlə əlaqəlidir, satsın. Çünki onun içində yoldaşlara böhtan atan casuslar var.

O zaman «o, hər şeyi satacaq». Yəni ayaqlarının gətirdiyi bütün halları aradan qaldıracaq və bunun əvəzinə «ayaqları üçün ayaqqabı» alacaq. Burada nəzərdə tutulur ki, o, bütün casusları bağlasın, elə bil ki, onlar artıq Qüdsdə deyillər. Və bütün suallardan və yoldaşlara qarşı iddialardan əl çəksin. O zaman isə «hər şey dünyada öz yerində olacaq»⁹.