“Yaxınını özün kimi sev” qaydası haqqında 

Məqalə 7, 1984

“Yaxınını özün kimi sev” qaydasına (klal) Tövratın digər 612 ehkamının (prat) hamısı daxildir. Müdriklərimiz bu barədə demişlər: “Qalanını get və öyrən.” Yəni, 612 ehkamı yerinə yetirməklə biz avtomatik olaraq “Yaxınını özün kimi sev” ümumi qaydasına çatarıq, sonra isə Yaradan sevgisinə nail olarıq.

Belə olan halda, yoldaşlara sevgi bizə nə verir? (1984-cü il, 6-cı məqalədə deyildiyi kimi) bir neçə dost bir yerə toplaşanda və hər birinin ən az bir miqdarda yoldaş sevgisi olduğu halda – yəni, yalnız potensial olaraq yoldaş sevgisini hiss edə bilər, amma praktiki o, əvvəlcədən düşünərək özünü yoldaşı naminə şəxsi sevgidən imtina etməyə məcbur etsə də, nəticədə görür ki, istəyinə zidd olaraq, şəxsi mənfəətindən hətta kiçik bir həzzdən belə imtina edə bilmir.

Lakin bir neçə insan bir yerə toplaşıb eyni fikrə sahib olduqda, yəni yoldaş sevgisinə çatmaq lazım olduğuna inandıqlarında və hər biri digərinin qarşısında özünü ləğv etdikdə, hər biri hamını özündə birləşdirir. Bu yolla, hər birində həmin cəmiyyətin böyüklüyünə uyğun böyük bir güc toplanır. Və artıq o, yoldaş sevgisini praktik olaraq həyata keçirməyə qadirdir.

Buradan çıxır ki, 612 ehkamın fərdi elementləri bizə nə əlavə edir? Axı, biz dedik ki, bu, ümumi qaydanın həyata keçirilməsi üçündür, amma axı bu qayda yoldaş sevgisi vasitəsilə həyata keçirilir. Əslində isə görürük ki, ziyalılar arasında da yoldaş sevgisi mövcuddur, çünki onlar da müxtəlif qruplar yaradırlar ki, yoldaş sevgisini yaşasınlar. Belə olan halda, dindarlarla ziyalılar arasında fərq nədir?

Zəburda deyilir: “İstehza edənlərin məclisində oturmadı.” Burada “İstehza edənlərin məclisi” qadağasının nə demək olduğunu anlamaq lazımdır. Əgər o, qeybət edir və ya boş-boş danışırsa, bu qadağa yalnız “məzəmmət edənlərin toplantısı” ilə bağlı deyil. Bəs bu qadağa bizə nə əlavə edir?

Söhbət ondadır ki, bir neçə insan dost sevgisi naminə toplaşanda belə, məqsəd hər birinin digərinə maddi vəziyyətini yaxşılaşdırmaqda kömək etməsi olduqda, hər kəs gözləyir ki, bu çoxsaylı görüşlər nəticəsində hər bir üzv cəmiyyət vasitəsilə şəxsi mənfəətini artıracaq.

Bütün bu toplantılardan sonra hər kəs öz daxilində hesab aparır: o, cəmiyyətdən şəxsi məhəbbəti üçün nə qazandı? Axı o, cəmiyyət üçün vaxt və əmək sərf edib. O, bundan nə əldə etdi? Axı, çox güman ki, əgər o, şəxsi mənfəəti üçün çalışsaydı, daha çox uğur qazanardı. Ən azından, özü sərf etdiyi qədər. “Mən bu cəmiyyətə qoşuldum, çünki düşünürdüm ki, bu vasitə ilə özüm təkbaşına qazana biləcəyimdən daha çox qazanacağam. Amma indi görürəm ki, heç nə qazanmadım.”

O zaman o, peşman olur və deyir: “Daha yaxşı olardı ki, mən cəmiyyətə vaxt sərf etməyim, əvəzində ən azından öz kiçik gücümdən istifadə edim. İndi isə mən vaxtımı cəmiyyətə sərf etdim ki, onların köməyi ilə daha çox mülk əldə edim, amma sonda aydın oldu ki, nəinki heç nə qazanmadım, hətta təkbaşına qazana biləcəyim şeyi də itirdim.”

Əgər kimsə deyirsə ki, dost sevgisi ilə məşğul olmaq yalnız vermək niyyəti ilə olmalıdır, yəni hamı başqasının rifahı üçün işləməlidir, o zaman hamı buna istehza edir və gülür. Onlara görə bu, sadəcə bir zarafatdır. Bu, dünyəvi insanların toplantısıdır. Bu barədə deyilib: “Xalqların mərhəməti – günahdır,” çünki “onların bütün yaxşılıqları yalnız özləri üçündür.” Belə bir cəmiyyət insanı müqəddəslikdən uzaqlaşdırır və onu istehza aləminə atır. Və “məzəmmət edənlərin toplantısı” qadağası da bunu nəzərdə tutur.

Müdriklərimiz belə cəmiyyətlər haqqında demişlər: “Günahkarları dağıt – həm onlar üçün yaxşı olar, həm də dünya üçün.” Amma salehlərlə əksinə: “Salehləri bir yerə topla – həm onlar üçün yaxşı olar, həm də dünya üçün.”

Bəs “salehlər” kimlərdir? Bunlar “Yaxınını özün kimi sev” qaydasını yerinə yetirmək istəyənlərdir. Onların bütün niyyəti şəxsi sevgidən çıxıb başqa bir təbiəti – dost sevgisini qəbul etməkdir.

Amma baxmayaraq ki, bu, yerinə yetirilməsi vacib olan bir ehkamdır və insan özünü buna məcbur edə bilər, sevgi – ürəklə bağlı bir şeydir və ürək təbiətcə buna qarşıdır. Belə olan halda, insan nə edə bilər ki, dost sevgisi onun ürəyinə toxunsun?

Buna görə də bizə 612 ehkam verilib ki, onların vasitəsilə insan ürəyində hiss edə bilsin. Lakin bu, təbiətə zidd olduğundan, belə bir hiss yalnız çox kiçik bir hissədir və bu, dost sevgisini praktikada həyata keçirməyə kifayət etmir. Odur ki, indi onun bunu praktikada həyata keçirməsinə kömək edəcək məsləhətlərə baxmaq lazımdır.

İnsan üçün “Yaxınını özün kimi sev” qaydasında qüvvəsini artırmağın məsləhəti – dost sevgisidir. Əgər hər kəs digərinə daxil olub onun qarşısında özünü ləğv edərsə, o zaman bütün kiçik hissələr birləşir və çox hissədən ibarət cəmiyyətin gücü yaranır. Böyük bir gücə sahib olduqda, artıq o, dost sevgisini praktikada həyata keçirməyə qadirdir.

Və bundan sonra o, Yaradan sevgisinə çata bilər. Amma bu yalnız o halda mümkündür ki, hər kəs digərinin qarşısında özünü ləğv etsin. Əgər o, dostdan ayrılırsa, o zaman dostdan ona çatacaq payı ala bilmir. Çünki hər kəs deməlidir ki, mən dostla müqayisədə heçəm.

Bu, rəqəmlərin yazılmasına bənzəyir. Əvvəlcə 1, sonra 0 yazılırsa, bu, on dəfə çoxdur – 10. Əgər əvvəl iki 0 yazılırsa, bu, yüz dəfə çoxdur – 100. Yəni dost – bir vahiddir, o isə onun ardınca gələn 0-dır. O zaman hesab olunur ki, o, dostundan on dəfə çox alır. Əgər o deyirsə ki, o, dostla müqayisədə iki 0-dır, o zaman dostdan yüz dəfə çox alır.

Əksinə, əgər o deyirsə ki, dost – 0-dır, mən isə 1-əm, o zaman dostla müqayisədə o, on dəfə azdır – 0.1. Əgər o deyirsə ki, mən 1-əm və iki dostum var ki, onlar mənimlə müqayisədə iki 0-dır, o zaman o, dostlara nisbətən yüzdə bir olur – 0.01. Deməli, dostlardan neçə 0 varsa, insanın dərəcəsi o qədər düşür.

Amma buna baxmayaraq, hətta dost sevgisini praktikada həyata keçirməyə imkan verən bu gücə sahib olduqdan sonra belə, o, hələ də “özünə inanma”malı və qorxmalıdır ki, birdən yolun ortasında şəxsi sevgiyə qayıdar. Yəni əgər ona əvvəlkindən daha böyük bir həzz verilərsə, kiçik həzlərə qarşı artıq o, vermək niyyəti ilə hərəkət edə bilər, amma böyük həzlərə qarşı o, qorxu içindədir.

Bu, titrəmə adlanır. Və bu, inam işığına çatmaq üçün qapıdır. Bu, Şxinanın məskunlaşması adlanır, necə ki, “Sülam” şərhində deyilir: “Titrəmənin dərəcəsi nə qədərdirsə, inam xüsusiyyətinə çatmaq da o qədərdir.”

Buna görə də yadda saxlamaq lazımdır ki, “Yaxınını özün kimi sev” – bir ehkamdır və bunu yalnız ona görə etmək lazımdır ki, Yaradan dost sevgisi ilə məşğul olmağı əmr etmişdir. Rabi Akiva sadəcə izah edir ki, Yaradan bu ehkamı verərkən məqsəd qoymuşdur ki, bunun vasitəsilə insan bütün digər ehkamları yalnız Yaradanın əmri üçün yerinə yetirsin, şəxsi mənfəəti üçün deyil.

Yəni məqsəd ehkamların insanda şəxsi arzuları genişləndirməsinə gətirib çıxarmaq deyil, əksinə, ehkamların yerinə yetirilməsi insanı mükafata gətirir ki, o, şəxsi sevgisini ləğv edir və dost sevgisinə, daha sonra isə Yaradan sevgisinə çatır.

Bundan başa düşülür ki, müdriklərimiz niyə bu ayə haqqında demişlər: “Və qoyun onları 'samtem'” – bu, “əksir” (sam) sözündəndir. Əgər layiq oldusa – bu, həyat əksiridir. Əgər layiq olmadısa – bu, ölüm əksiridir. Yəni, yuxarıda deyildiyi kimi, “layiq olmadı” – o, Tövrat və ehkamlarla məşğuldur ki, şəxsi sevgisi artsın və bədəni öz əməyinin əvəzini alsın. “Layıq oldu” – o zaman şəxsi sevgisi ləğv olunur. Yəni o, niyyətini qurur ki, mükafatı – dost sevgisinə güc qazanmaqdır və bunun vasitəsilə o, Yaradan sevgisinə çatır, çünki onun bütün arzusu Yaradanı zövqləndirməkdir.