115.“Cansız, bitki, heyvani, insan”.

Qüdsdə 1940-cı ildə eşidilib

Cansız: onun öz üzərində azadlığı və hakimiyyəti yoxdur, yalnız sahibinin ixtiyarındadır və sahibinin istəyini tam yerinə yetirməyə borcludur. Yaradan bütün məxluqatı Öz izzəti üçün yaratdığına görə, deyildiyi kimi: “Mənim adımla çağırılan hər kəs Mənim izzətim üçün yaradılmışdır”, yəni o, Özü üçün bir məxluq yaratdığına görə, Onun Sahib olaraq təbiəti həmin məxluqlarda möhür kimi həkk olunmuşdur. Ona görə də heç bir məxluq yaxını üçün işləməyə qadir deyil, hər şeyi yalnız öz xatirinə edir.

Biti: burada artıq azad istək yaranmağa başlayır. Yəni bu zaman insan  Sahibin istəyinə qarşı çıxa bilər, bu o deməkdir ki, indi o, nəyisə özü üçün deyil, vermək üçün edə bilər.

Amma yenə də biz yerüstü bitkilərdə görürük ki, onlar eni və hündürlüyü ilə bir-birindən fərqlənsələr də, hamısında bir xüsusiyyət var - onlardan heç biri bütün bitkilərin təbiətinə zidd ola bilməz, hamısı eyni qanunlara riayət etməyə borcludur. Yəni onun müstəqil həyatı yoxdur, həyatı bütün bitkilərin həyatının bir hissəsidir. Bütün bitkilər eyni həyat tərzi keçirirlər, hamısı bir bitki kimidir, onun bir hissəsidir.

Ruhanilikdə də belədir: həzz almaq istəyinə qalib gəlmək üçün onsuz da az gücü olan - buna baxmayaraq, ətrafındakı cəmiyyətin əsarətindədir, hələ ona qarşı çıxa bilmir. Amma yenə də həzz almaq istəyinin əksinə gedə bilir, yəni artıq vermək istəyi ilə hərəkət edir.

Heyvan: hər bir heyvanın özünəməxsus xüsusiyyəti var və o, ətrafdakı cəmiyyətin köləliyində deyil - hər birinin öz hissi var, hər birinin öz xüsusiyyətləri var. Və təbii ki, o, hansısa şəkildə sahibinin istəyinə zidd hərəkət edə bilər, yəni vermək üçün işləyə bilər, həm də ətraf mühitə tabe deyil, çünki başqalarının həyatından asılı olmayaraq öz şəxsi həyatı var.

Amma heyvan özündən artıq hiss edə bilmir, yəni yadları hiss edə bilmir, ona görə də başqalarının qayğısına qala bilmir.

İnsan: Aşağıdakı üstünlüklərə malikdir: 1) sahibinin iradəsinə zidd hərəkət etmək; 2) bitki kimi öz növündən, cəmiyyətdən asılı deyil, 3) yaxınlarını hiss edir və buna görə də onlara qayğı göstərə və onları doldura bilər.Cəmiyyətin əzablarını çəkə bildiyi üçün cəmiyyətin sevincinə də sevinə bilər. O, keçmişdən və gələcəkdən hisslər qəbul edə bilər, heyvan səviyyəsi isə yalnız indikini və yalnız özünü hiss edir.