56. Tövrat “Öyrədən” Adlanır

1941-ci il, 2 fevral

Tövrat “öyrədən” (yora) adlanır, bu söz “öyrənən öyrədilər” (yaro yi-are) ifadəsindən gəlir. Burada nəzərdə tutulur ki, insan Tövratla məşğul olduqda, Tövratda göstərdiyi səylər ölçüsündə özünün Yaradanla uzaqlığını hiss edir.

Bu o deməkdir ki, insana həqiqət göstərilir. Yəni ona öz imanının səviyyəsi göstərilir ki, bu da həqiqətin əsasını təşkil edir. İnsan nə qədər imana sahibdirsə, Tövrat və ehkamların mövcudluğu da o səviyyədə qurulur.Bu zaman insan anlayır ki, onun bütün ruhaniyyata əsaslanması sadəcə aldığı tərbiyəyə dayanır. Çünki o tərbiyə ona Tövrat və ehkamları bütün incəlikləri ilə yerinə yetirməyə kifayət edir. Amma bu tərbiyədən doğan şey “bilik daxilində iman” (emunah be-tox ha-da'at) adlanır.

Bu, ağıla zidd olsa da, belədir. Ağıla görə, insan Tövrat biliyini artırdıqca, Yaradanla daha da yaxınlaşmalı olduğunu düşünür. Lakin yuxarıda deyildiyi kimi, Tövrat insana həmişə daha böyük həqiqəti göstərir.

İnsan həqiqəti axtardıqda, Tövrat onu həqiqətə daha da yaxınlaşdırır və o, Yaradanın varlığına olan imanının həqiqi ölçüsünü görür. Bu da ona görədir ki, insan Yaradanın mərhəmətini istəyə bilsin və Onun qarşısında dua etsin ki, Yaradan onu həqiqətən Özünə yaxınlaşdırsın.

Bu, insanın Yaradanın varlığına olan imana nail olması deməkdir. O zaman insan Yaradanı tərifləyə və Ona şükran edə bilər ki, Ona yaxınlaşmaq səadətinə nail olmuşdur.Lakin əgər insan öz Yaradanla uzaqlıq dərəcəsini görmür və daim irəlilədiyini düşünürsə, deməli, o, bütün binasını zəif bir təməl üzərində qurur. Bu halda onun Yaradanın qarşısında dua edib Onunla həqiqətən yaxınlaşmaq üçün heç bir imkanı olmur.

Beləliklə, o, tam imana nail olmaq üçün səy göstərmək imkanına malik deyil. Axı insan yalnız nəyinsə çatışmazlığını hiss edəndə səy göstərir.

Ona görə də insan həqiqəti görmək ləyaqətinə nail olana qədər əks istiqamətdə işləyir: Tövrat və ehkamları nə qədər çox yerinə yetirirsə, bir o qədər də kamillik səviyyəsinə yüksəldiyini düşünür və özü üçün heç bir çatışmazlıq görmür.

Bu halda insanın Yaradanın varlığına həqiqi iman qazanmaq üçün səy göstərmək və dua etmək imkanı yoxdur. Çünki yalnız insan qüsuru hiss etdikdə, onun islahından danışmaq olar.Lakin insan Tövrat və ehkamlarla həqiqət yolunda məşğul olduqda, Tövrat ona həqiqəti göstərir. Çünki Tövratda belə bir xüsusiyyət (sgula) var – insanın imanının həqiqi vəziyyətini görmək qabiliyyəti. Bu, belə adlanır: “Əgər o, dərk edilirsə.”

İnsan Tövratla məşğul olduqda və həqiqəti gördükdə, yəni ruhaniyyatdan nə qədər uzaq olduğunu və nə qədər aşağı bir yaradılmış olduğunu dərk etdikdə – hətta dünyada ondan daha pis bir insan olmadığını düşündükdə – bu zaman Sitra Axra (mənfi qüvvə) ona başqa bir düşüncə gətirir.

O deyir: “Doğrudur, sənin bədənin çox eybəcərdir və əslində dünyada səndən daha eybəcər bir insan yoxdur.” Sitra Axra bunu insana ümidini qırmaq üçün deyir.

Axı o titrəyişr ki, insan bu düşüncəni ciddiyə alıb öz vəziyyətini islah etməyə başlaya bilər. Buna görə də Sitra Axra insanın özünü eybəcər adlandırması ilə razılaşır. O, insana başa salmağa çalışır ki, əgər o, daha çox istedad və daha yaxşı xüsusiyyətlərlə doğulsaydı, onda “günahkarını” (almaq istəyini) aşar və onu islah edərək Yaradanla birləşməyə nail olardı.

Bu düşüncəyə belə cavab vermək lazımdır:Ta'anit traktatında (20) belə bir hekayə var:Rəbb Elazar, Rəbb Şimonun oğlu, Migdal Gadurdakı müəlliminin evindən qayıdarkən, bir eşşəyin belində oturub çayın sahili boyunca gedirdi və böyük sevinc içində idi. Çünki çox Tövrat öyrənmişdi və bu, onu məmnun edirdi.Yolda o, son dərəcə eybəcər bir insanla qarşılaşdı. O adam ona dedi:“Salam, rəbbim!”
Rəbb Elazar ona cavab vermədi. Sonra Rəvvin Elazar ona dedi:“Ey mənasız insan! Sən necə eybəcərsən! Doğrudan da, sənin şəhərindəki bütün insanlar sənin kimi eybəcərdirlərmi?”O adam cavab verdi:“Bilmirəm. Amma get və məni yaradan Ustaya de: ‘Sən necə eybəcər bir qab yaratmısan!’”Rəbb Elazar başa düşdü ki, günah edib və dərhal eşşəyin belindən düşdü.

Bu hekayənin mənası: İnsan öz eybəcərliyini və qüsurlarını Yaradanın yaradılışına qarşı şikayətə çevirməməlidir. Çünki hər bir insan Yaradanın yaratdığı bir qabdır. Məsələ bu qabın necə yaradılması deyil, insanın bu qabı necə islah etməsidir.

Buna görə də insan Sitra Axranın səsləndirdiyi ümidsizlik fikirlərinə belə cavab verməlidir:“Bu qabı kim yaratdı? Yaradan! O halda mənim işim özümə nifrət etmək deyil, bu qabı islah etməkdir.”Bu dərk insana güc verir ki, Yaradanın ona verdiyi qabı qəbul edib onu sevgi və çalışqanlıqla islah etsin.

Yuxarıda deyilənlərdən anlayırıq ki, insan çox Tövrat öyrəndiyi üçün, bu bilik sayəsində həqiqəti görmək ləyaqətinə nail olur: Yaradanla arasındakı məsafənin nə qədər böyük olduğunu dərk edir. Yəni o, həm Yaradanla yaxınlığının, həm də uzaqlığının ölçüsünü görə bilir.Buna görə də deyilir: “O, özündən razı idi” (əslində: “öz haqqında düşüncəsi kobud idi”), yəni o, içindəki qürur hissini – almaq arzusunun tam formasını gördü. Və məhz o zaman ona həqiqəti görmək imkanı verildi – o başa düşdü ki, özü olduqca eybəcərdir.Bəs o, həqiqəti necə gördü? Çox Tövrat öyrəndiyi üçün.

Belə olan halda sual yaranır: Əgər o, bu qədər eybəcərdirsə, Yaradanla necə birləşə bilər?Buna görə də o soruşdu: Görəsən, bütün insanlar mənim kimi eybəcərdirmi, yoxsa bu yalnız mənə aiddir və dünyanın qalan sakinləri belə deyil? Cavab belə oldu:“Bilmirəm.”Bu o deməkdir ki, onlar bunu hiss etmirlər, ona görə də bilmirlər.
Bəs niyə hiss etmirlər? Səbəb sadədir: çünki onlar hələ həqiqəti görmək ləyaqətinə nail olmayıblar. Bunun səbəbi isə Tövratın onlara çatışmamasıdır – Tövrat onlara həqiqəti açmayıb.

Bu zaman Eliyahu ona cavab verdi:“Get, səni yaradan Ustaya de.”İnsan öz vəziyyətindən çıxış yolu tapa bilmədiyi bir anda, Eliyahu ona belə dedi: “Get, səni yaradan Ustaya de.”Bu sözlərin izahı belədir: Əgər Yaradan səni bu qədər eybəcər yaradıbsa, deməli, O bilir ki, məhz bu qablarla (kli) yaradılışın məqsədinə çatmaq mümkündür.Ona görə də narahat olma, yoluna davam et və uğur qazanacaqsan.