43. Həqiqət və iman haqqında

Həqiqət, insanın öz gözləri ilə gördüyü və hiss etdiyi şeydir. Bu xüsusiyyət "mükafat və cəza" adlanır. Yəni heç bir səy göstərmədən heç nə qazanmaq mümkün deyil.

Bu, evində oturub qazanc üçün heç bir iş görmək istəməyən insana bənzəyir. O deyir ki, Yaradan xeyirxah və yaxşılıq edən, hər kəsə ruzi verəndir, buna görə də şübhəsiz ki, onun çatışmayan ehtiyaclarını da göndərəcək. Və o, heç bir hərəkət etməli deyil. Lakin bu insan belə davranarsa, şübhəsiz ki, acından öləcək. Ağılla da belə düşünmək məntiqlidir, adi gözlə də görünür ki, bu həqiqətdir – yəni o, acından öləcək.

Lakin bununla yanaşı, o, "bilikdən yuxarı" olan xüsusiyyətə də inanmalıdır. Yəni heç bir səy və zəhmət çəkmədən də, şəxsi idarəetmə vasitəsilə bütün ehtiyaclarını qarşılaya bilər. Başqa sözlə desək, bütün hərəkətləri edən və edəcək olan Yaradandır və insan Ona heç bir şəkildə kömək edə bilməz, çünki hər şeyi Yaradan edir və insanın nə artırmaq, nə də azaltmaq imkanı yoxdur.

Bəs necə ola bilər ki, bu iki fikir bir arada mövcud olsun, axı onlar bir-birinə ziddir? Məsələ bundadır ki, "bir xüsusiyyət" dedikdə, insanın ağlı ilə dərk etdiyi şey nəzərdə tutulur. Yəni insan öz köməyi olmadan, yəni əvvəlcədən səy və zəhmət göstərmədən heç nəyi dərk edə bilməz. Bu, həqiqət xüsusiyyəti adlanır, çünki Yaradan istəyib ki, insan bunu bu cür hiss etsin. Buna görə də bu yol həqiqət yolu adlanır.

Və sənə çətin görünməsin ki, əgər bu iki yol bir-birinə ziddirsə, necə ola bilər ki, belə bir vəziyyət həqiqət olsun? Cavab budur ki, "həqiqət" yol və ya vəziyyət haqqında deyilmir, "həqiqət" hiss haqqında deyilir. Çünki Yaradan istəyib ki, insan bunu bu cür hiss etsin və bu da "həqiqət" adlanır. Beləliklə, "həqiqət" ifadəsi yalnız Yaradan haqqında deyilə bilər, yəni Onun istəyi haqqında, çünki O, istəyir ki, insan bunu bu cür hiss etsin və görsün.

Lakin bununla yanaşı insan inanmalıdır ki, – hətta bunu içində hiss etməsə və görməsə belə – Yaradan ona heç bir səy göstərmədən əldə edə biləcəyi bütün zənginliyi bəxş edə bilər. Bu, yalnız şəxsi idarəetmə formasında mümkündür. İnsan şəxsi idarəetmənin mahiyyətini mükafat və cəzanı dərk etməzdən əvvəl başa düşə bilməz, çünki şəxsi idarəetmə əbədidir, insanın ağlı isə əbədi deyil. Buna görə də əbədi olan, əbədi olmayan bir şeydə təzahür edə bilməz. Bu səbəbdən insan mükafat və cəza xüsusiyyətinə nail olduqdan sonra həmin mükafat və cəza şəxsi idarəetmə anlayışının yerləşə biləcəyi bir qab olur.

Buradan belə bir ayəni başa düşə bilərik: "Xahiş edirəm, Ya Rəbb, qurtar, xahiş edirəm, Ya Rəbb, uğur bəxş et!" Burada "qurtar" mükafat və cəza deməkdir və insan Yaradanın ona mükafat əldə etməyə səbəb olacaq iş və səy verməsi üçün dua etməlidir. Lakin bununla yanaşı, o, uğur üçün də dua etməlidir. Bu isə şəxsi idarəetmə xüsusiyyətidir, yəni heç bir iş və səy göstərmədən dünyadakı bütün zənginliyə nail ola bilər.

Eyni şəkildə, biz maddi nailiyyətlərdə də bunu görürük (bunlar məkan baxımından ayrılır, yəni iki bədəndə baş verir. Halbuki, ruhani hadisələrdə biz öyrənirik ki, hər şey bir bədəndə baş verir, lakin iki fərqli zamanda). Elə insanlar var ki, öz nailiyyətlərinə məhz çoxlu səy, böyük enerji və dərin zəkaları sayəsində çatırlar. Amma bunun tam əksini də görürük – elə insanlar var ki, xüsusi bir zəkaya, həddindən artıq enerjiyə malik olmadan və böyük səy göstərmədən uğur qazanır və dünyanın ən böyük sərvətlərinə sahib olurlar.

Cavab budur ki, bu maddi hallar da öz ali köklərindən qaynaqlanır, yəni "mükafat və cəza" xüsusiyyətindən və "şəxsi idarəetmə" xüsusiyyətindən. Fərq yalnız bundadır ki, ruhanilikdə bu, bir yerdə, yəni bir insanda baş verir, lakin ardıcıl şəkildə – bir insanda iki vəziyyət kimi. Maddi aləmdə isə bu, eyni anda, amma iki fərqli bədəndə, yəni eyni zamanda, lakin iki fərqli insanda baş ver