33. Yom Kipur və Amanın püşkləri haqqında   

12 fevral, 1943-cü ildə eşidilib  

Deyildiyi kimi: «Aron iki keçinin üzərinə püşk qoyar: bir püşk – Yaradan üçün, digəri – Azazel üçün». Aman haqqında isə deyilir: «Və pur atdı, yəni püşk ».

Püşk ağıl ilə anlaşıla bilməyən yerdə tətbiq edilir, çünki bilik bununla əlaqəli deyil və yaxşı nədir, pis nədir dəqiqləşdirə bilmir. Beləliklə, püşk tətbiq olunur, yəni ağla deyil, püşkün dediyinə güvənilir. Buna görə, «püşk» kəlməsi istifadə edildikdə, bu, hazırda biz bilikdən yuxarı gedirik anlamına gəlir.

7 Adar haqqında, Musa’nın doğulduğu və öldüyü gün.

Anlamaq lazımdır ki, «adar» nə deməkdir – bu söz «paltar» ‘aderet’ sözündən gəlir, Elia haqqında deyildiyi kimi: «O, paltarını onun üzərinə atdı». Və «paltar» – bu, «tüklü paltar» ‘aderet sear’ deməkdir ki, bu da tük ‘searot’ və məhkəmələrin xüsusiyyətini ifadə edir; bunlar isə işə gəlincə insanı Yaradan’dan uzaqlaşdıran yad fikirlər və düşüncələrdir.

Burada onların öhdəsindən gəlmək lazımdır. Və baxmayaraq ki, Yaradan’ın idarəsində çoxlu ziddiyyətlər gördüyünü görə bilər, o, hər halda, bunların öhdəsindən imanla bilikdən yuxarı gəlməli və deməlidir ki, bu idarəetmə «yaxşı və xeyirxah» xüsusiyyətindədir. Və Musa haqqında deyilənlərin mənası budur: «Və Musa üzünü gizlətdi», yəni bütün ziddiyyətləri gördü və onları bilikdən yuxarı iman gücü ilə saxladı. Və müdriklərimiz deyiblər: «Musa üzünü gizlətdiyi üçün, çünki baxmaqdan titrəyişrdu, buna layiq oldu: «Və o, Yaradan’ın surətini görür»».

Və bu sözlərin mənası budur: «Kim kor kimi, Mənim qulum, və kar kimi, Mənim elçim».

Məlumdur ki, «gözlər» bilik, ağıl deməkdir, yəni zehni baxış. Çünki ağıl ilə anladığımız şeylər haqqında deyirik: «Axı biz görürük», çünki ağıl və bilik bizi belə danışmağa məcbur edir. Buna görə, bilikdən yuxarı gedən insan sanki gözü olmayan, kor adlanır. Yəni özünü kor edir. Eyni şəkildə, kəşfiyyatçıların dediklərini eşitmək istəməyən və özünü kar edən insan kar adlanır.

Buna görə deyilir: «Kim kor kimi, Mənim qulum, və kar kimi, Mənim elçim». Ancaq insan deyir: «Gözləri var, amma görmürlər, qulaqları var, amma eşitmirlər». Yəni, yuxarıda deyildiyi kimi, o, ağılı ilə onu düşünməyə məcbur edənə və qulaqları ilə eşitdiyinə tabe olmaq istəmir. Yəhşua bin Nun haqqında da deyilir ki, onun qulaqlarına heç vaxt pis bir şey girməmişdir.

Bu, «tüklü paltar» ‘aderet sear’ adlanır, yəni onun çoxlu ziddiyyətləri və məhkəmələri var idi. Hər bir ziddiyyət isə «tük» ‘sear’ adlanır, çünki hər tükün altında bir dəlik var, yəni başında bir dəlik 'neqev' yaradır, başqa sözlə, yad bir fikir onun başını yarır və deşir 'nokev'. Əgər çox yad fikirləri varsa, bu, çox tükləri olduğunu bildirir. Bu, «tüklü paltar» adlanır.

Bu, Elişe haqqında deyilənlərin mənasıdır: «Oradan keçdi və Elişe’yı, Şafatın oğlunu, on iki cüt öküz ilə kotan çəkərkən gördü, o, on ikincisinin yanında idi. Elia onun yanından keçdi və paltarını onun üzərinə atdı». (Cütlüklər iki öküzdən ibarət idi, çünki onlar iki öküzlə bir yerdə kotan çəkirdilər; buna öküz cütlüyü deyilir.)

Öküz ‘bakar’ isə tənqid ‘bikoret’ deməkdir. On iki isə səviyyənin kamilliyidir (on iki ay, on iki saat kimi). Yəni artıq o, dünyada mövcud ola biləcək bütün «tüklər» ‘searot’ xüsusiyyətinə malikdir. Beləliklə, tüklərdən tüklü paltar əmələ gəlir.

Ancaq Elişe üçün bu, «səhər ‘bóker’ Yusifin» mənasında idi, belə deyilir: «Səhər nur gələndə, kişilər və eşşəkləri buraxıldı». Yəni artıq bu ziddiyyətlərin üzərində olan nuru əldə etməyə layiq oldu. Çünki bu ziddiyyətlərin, «tənqid» adlanan şeylərin, vasitəsilə və onları aşmağa çalışanda, nurun onları bürüməsi ilə aşılır.

Bu, «Təmizlənmək istəyənə kömək olunur» deyildiyi kimidir. Və çünki artıq bütün tənqidə nur gətirib və əlavə edəcək bir şey qalmayıb – çünki tənqid tamamlanıb, – o zaman tənqid və ziddiyyətlər öz-özünə sona çatır. Bu,bir  qanunla təsdiqlənir ki, heç bir əməl boşuna ola bilməz, çünki məqsədi olmayan işçi ola bilməz.

Əslində, bilinməlidir ki, insana elə gələn, Yaxşı və Yaxşılıq Yaradan’ın idarəsi ilə zidd olan şeylər yalnız insana bu ziddiyyətlərin üzərinə ali nuru gətirməyə məcbur etmək üçündür. Onları aşmaq istəyərkən, bunu etməyə məcbur olur. Yoxsa, bu ziddiyyətləri aşa bilməz. Bu, Yaradana çəkdiyi əzəmətin mənasıdır, ziddiyyətləri – yəni məhkəmələri – olanda bunu çəkir.

Başqa sözlə desək, bu ziddiyyətlər yalnız o, onları aşmaq istədikdə və yalnız Yaradanın əzəmətini çəkdikdə ləğv oluna bilər. Nəticə etibarilə, məhz bu məhkəmələr Yaradanın əzəmətini çəkməyə səbəb olur. Bu, «O, paltarını onun üzərinə atdı» ayəsinin mənasıdır. Yəni sonradan o, bütün tüklü paltarı Yaradan ilə bağladı. Başqa sözlə, indi o, Yaradanın ona bu paltarı verdiyini gördü və bu, xüsusilə  ziddiyyətlər üzərinə ali nur gətirmək üçün edildi.

Ancaq bunu yalnız sonradan görə bilər. Yəni, artıq onun üzərində olan nuru əldə etdikdən sonra, o nurun əvvəldən mövcud olan ziddiyyətlər və məhkəmələr üzərində olduğunu görə bilir. O, görür ki, «tüklər», yəni enişlər olmadan ali nur üçün yer olmazdı, çünki nur kilsiz ola bilməz. Beləliklə, görür ki, əldə etdiyi Yaradanın bütün əzəməti, məhz onun yaşadığı «tüklər» və ziddiyyətlər sayəsində idi. Bu, «Yaradan yüksəklikdə əzəmətlidir» ayəsinin mənasıdır. Başqa sözlə, bu paltar vasitəsilə biz Yaradanın əzəmətinə (sözün əsl mənasında «uca məqama») layiq oluruq.

Bu, «Yaradanın əzəməti onların qırtlağındadır ‘Qaron’» ayəsinin mənasıdır. Yəni Yaradanın işindəki çatışmazlıqlar ‘gerayon’ onu özünü yüksəltməyə və yuxarı qalxmağa aparır. Çünki əgər onu itələməsələr, insan ən kiçik hərəkəti belə etməkdən tənbəllik edər və olduğu vəziyyətdə qalmağa razı olar.

Ancaq, əgər o, anladığından daha aşağı bir səviyyəyə enirsə, bu, ona aşmaq üçün güc verir. Çünki belə pis vəziyyətdə qala bilməz, enişin ona təsir etdiyi vəziyyətdə qalmağa razı ola bilməz. Beləliklə, o, hər dəfə eniş halından çıxmalı və aşmalıdır, o zaman Yaradanın əzəmətini çəkməli olur və bu, onu yuxarıdan daha yüksək qüvvələr çəkməyə məcbur edir, əks halda o, aşağılıq dərəcəsinin dibində qalacaqdır.

Nəticə etibarilə, hər dəfə «tüklər» vasitəsilə Yaradanın əzəmətini daha çox aşkar edir, ta ki Yaradanın adlarını açıq şəkildə ortaya çıxarana qədər – bunlar «13 mərhəmət xüsusiyyəti» adlanır. Bu, «Böyük qardaş kiçiyə xidmət edəcək» sözlərinin mənasıdır. Həmçinin: «Günahkar hazırlayır, lakin saleh geyinir». Və «Qardaşına xidmət edəcəksən».

Bu, o deməkdir ki, bütün qulluq – yəni gizliliklər, müqəddəs işə mane olur və müqəddəsliyə qarşı çıxır kimi görünən şeylər – Yaradanın nurunu, bu gizliliklərin üzərində qazananda əksinə çevrilir. Belə görünür ki, bunlar müqəddəsliyə xidmət edirdi. Yəni onlar vasitəsilə müqəddəsliyin öz libaslarında geyinə biləcəyi bir yer yaranırdı. Bu, «Günahkar hazırlayır, lakin saleh geyinir» sözlərinin mənasıdır, yəni onlar müqəddəslik üçün kelim və yer verdilər.

Buradan müdriklərimizin sözlərini izah etmək olar: «Haqq qazanan – saleh, öz payını və yaxınının payını cənnət bağında alır. Günahkar isə öz payını və yaxınının payını cəhənnəmdə alır».

Bu o deməkdir ki, o, yaxınının məhkəmələrini və yad fikirlərini alır, bu da bütün dünya ilə əlaqəli başa düşülə bilər. Yəni dünya elə bir şəkildə yaradılmışdır ki, hər kəsin öz düşüncələri və fikirləri vardır, və hamısı bir dünyada yaşayır. Bu, qəsdən belədir ki, hər kəs yaxınının bütün fikirlərini daxil edə bilsin. Beləliklə, insan Yaradan’a qayıtmaq istədikdə, bu qarşılıqlı birləşmədən faydalanır, çünki o, özünü və bütün dünyanı mərhəmət tərəzisində yerləşdirməlidir, çünki o, bütün dünyanın hər cür yad fikirlərini və düşüncələrini özündə birləşdirir.

Bu sözlərin mənası da budur: «Günahkar öz payını və yaxınının payını cəhənnəmdə alır», yəni o hələ günahkar olanda, yəni «günahkar» adlananda, öz «tüklər» və ziddiyyət payına, eləcə də yaxınının cəhənnəmdəki payına sahib idi. Başqa sözlə, o, dünyanın bütün insanlarının fikirlərini özündə birləşdirirdi.

Buna görə də, sonradan o, «haqq qazanan – saleh» olanda, yəni Yaradan’a qayıdışını tamamlayıb özünü və bütün dünyanı mərhəmət tərəzisində yerləşdirəndə, həm öz payı, həm də yaxınının payı cənnət bağında olur. Bu, ondan qaynaqlanır ki, o, bütün dünya boyunca insanların bütün yad fikirlərinə də ali nuru çəkməlidir, çünki o, onları özündə birləşdirir və onları da mərhəmət tərəzisində yerləşdirməlidir. Bu, yuxarıda deyildiyi kimi, ali nuru bütün cəmiyyətin məhkəmələri üzərinə çəkərək baş verir.

Və baxmayaraq ki, onların özləri o nuru qəbul edə bilmirlər, çünki buna uyğun gəvələri yoxdur, lakin o, nuru onlar üçün də çəkir.

Bununla belə, məlum qanuna görə başa düşmək lazımdır ki, ali səviyyələrdə nurların çəkilməsinə səbəb olan şəxsə, o nurların nə qədərini çəkibsə, bir o qədər də nurlardan pay verilir, çünki o, bu nurları çəkməyə səbəb olmuşdur. Buna görə də, günahkarlar da, salehlərə çəkdikləri nurların bir hissəsini almağa layiqdirlər.

Bunu başa düşmək üçün əvvəlcə püşklər məsələsinə nəzər salmaq lazımdır. Orada iki püşk var idi, belə deyilir: «Bir püşk – Yaradan üçün, digəri – Azazel üçün».

Məlum olduğu kimi, püşk anlayışı bilikdən yuxarıda yerləşir, buna görə də püşk bilikdən yuxarıda olanda, bu, ikinci püşkün Azazel üçün olmasına gətirib çıxarır. Bu isə «Və tufan ... günahkarların başına» adlanır. Çünki o, bu ziddiyyətlər vasitəsilə ali nuru çəkir və nəticədə, Yaradanın əzəməti artır. Günahkarlar üçün bu, bir çatışmazlıqdır, çünki onların bütün arzusu yalnız bilik daxilindədir. Və nur artdıqca, o, «bilikdən yuxarıda» gəldiyinə görə, günahkarlar avtomatik olaraq itir və tədricən ləğv olurlar. Buna görə günahkarların salehlərin Yaradanın əzəmətini cəlb etməsinə kömək etməkdən başqa heç bir payı yoxdur və sonra onlar ləğv edilirlər.

Bu, «Haqq qazanan – … cənnət bağında öz payını və yaxınının payını alır» adlanır. (Müəllifin qeydi: Buradan çıxır ki, yalnız nurları yaxşı əməllər vasitəsilə aşkar etmək üçün islaha kömək edən şəxs müqəddəslikdə qalır və yuxarıda nurun yayılması üçün yer açmağa səbəb olanı alır, beləliklə aşağıdakı da yuxarıda səbəb olduğu şeyi alır. Halbuki ziddiyyətlər və məhkəmələr ləğv edilir, çünki onların yerində bilikdən yuxarı olan Yaradanın əzəməti üzə çıxır. Onlar isə nurun bilik daxilində açılmasını istəyirlər, buna görə də ləğv edilirlər. Bu şəkildə izah etmək olar. Amma bütün cəmiyyət tərəfindən çağırılan yad fikirlər də vardır ki, o, nur çəksin və bu nur onlar üçün qalır. Onlar qəbul edə bilən vəziyyətə gələndə, hər kəsin onları üzərinə çəkən nurdan faydalanacaqları şeyləri də qəbul edəcəklər.

Bu, «tüklərin ayrılması ilə gedən yol» adlanır, Zoar Kitabında deyildiyi kimi, sağ və sol xətləri ayırır. Yom Kipurda iki keçi var idi, bu titrəyişdan qayıdışı ifadə edir. Eyni zamanda, Purimdə püşk atırdılar, bu da sevgidən qayıdışı ifadə edir. Bu, Məbədin qurulmasından əvvəl baş vermişdi və o zaman sevgidən qayıdış tələb olunurdu. Bundan əvvəl qayıdışın vacibliyi olmalı idi. Bu ehtiyac məhkəmələr və «tüklər» vasitəsilə ortaya çıxır.

Bunun mənası budur ki, yuxarıdan Amana hakimiyyət verildi, belə deyilir: «Mən sizə hakimiyyət verəcəyəm ki, o sizi idarə etsin». Buna görə deyilir ki, Aman «pur, yəni püşk atdı». Aderet sear, yəni «tüklü paltar» adlanan ay olan adar ayında, Elişe haqqında deyildiyi kimi, «altı və altı qaydalar» adlanan on iki, bu da ay olan adarı ifadə edir. Buna görə də Aman bilirdi ki, adar ayında Musa öldüyü üçün İsraili məğlub edəcək. Ancaq o, bilmirdi ki, Musa həmin ayda doğulmuşdu, belə deyilir: «Onun yaxşı olduğunu gördülər».

Ən ağır vəziyyətdən, biz gücləndikdə, Yaradanın əzəməti adlanan daha böyük nurlara layiq oluruq. Bu, «sıx toxunmuş incə parça» 'şeş maşzar' adlanır. Yəni, «tüklərin ayrılması ilə gedən yol»u qazandığımız üçün, altı və altı 'şeş' qaydalar və ya yad olanı uzaqlaşdırmaq 'maş zar' mənasını verən sözlərdən gəlir ki, bu da Sitra Axra deməkdir. Yəni, yad, Sitra Axra, artıq öz funksiyasını bitirdiyi üçün ləğv olunmuş və getmişdir.

Nəticə etibarilə, bütün məhkəmələr və ziddiyyətlər yalnız Yaradanın əzəmətini ortaya çıxarmaq üçün mövcud idi. Buna görə Yaqub, «tüksüz insan», Yaradanın əzəmətini aşkar etmək imkanına malik deyildi, çünki onların üzərinə nur çəkmək üçün səbəbi və ehtiyacı yox idi. Buna görə Yaqubun Yitzxakın xeyir-duasını qəbul etməyə imkanı yox idi. Çünki gəvəsi yox idi, amma nursuz gəvə olmaz. Buna görə Rivka ona Esavın paltarlarını götürməyi tövsiyə etdi.

Bu, «Esavin dabanından tutaraq» ayəsinin mənasıdır. Başqa sözlə desək, Yaqubun özündə tüklər yox idi, lakin o, bunu Əsəvdən aldı. İshaq bunu gördü və dedi: «Əllər Əsəvin əlləridir», amma «səs Yaqubun səsidir». Yəni, İshaq Yaqubun etdiyi bu islahatı bəyəndi. Bunun sayəsində o, xeyir-dualar üçün gəvə əldə etdi.

Bu səbəbdən də, çoxlu insanlarla dolu böyük bir dünyaya ehtiyacımız var. Bu, hər bir insanın özünü yaxınları ilə birləşdirə bilməsi üçündür. Beləliklə, hər bir fərdi insan bütün dünyanın düşüncələrini və arzularını özündə birləşdirir. Buna görə də insan «kiçik müstəqil dünya» adlanır. Bu, yuxarıda izah edilən səbəbə əsaslanır.

Bu, «layiq olmadı» mənasını verir. Yəni, insan hələ layiq olmadıqda, «öz payını və yaxınının payını cəhənnəmdə alır». Başqa sözlə desək, yuxarıda deyildiyi kimi, o, yaxınının cəhənnəmini özündə birləşdirir. Əgər insan öz cəhənnəmini islah etsə də, yaxınının cəhənnəmini hələ islah etməyibsə, yəni dünya ilə birləşdirdiyi şeyləri islah etməyibsə, o hələ kamil adlanmaz.

Beləliklə, başa düşmək olar ki, Yaqub özü tüksüz olsa da, Əsəvin dabanını tuturdu. Yəni, o, Əsəvdən tükləri aldı, yuxarıda izah edildiyi kimi. Və o, bunları islah etməyə layiq olduğu zaman, yaxınının payını cənnət bağında alır. Bu, bütün cəmiyyətin «tüklərinə» çəkdiyi ali nur səviyyəsini nəzərdə tutur. O, buna layiq olur, baxmayaraq ki, hələlik bütün cəmiyyət bu nuru qəbul edə bilməz, çünki buna uyğun hazırlığı yoxdur.

Buradan, Yaqub və Əsəvin arasındakı mübahisənin mənasını başa düşə bilərik. Əsəv dedi: «Çox şeyim var». Yaqub isə dedi: «Məndə hər şey var». Yəni altı və altı qayda, yəni bilik daxilində və bilikdən yuxarıda, bu da almaq arzusu və birləşmə nurunu ifadə edir. Əsəv dedi: «Çox şeyim var», yəni almaq qabiliyyətlərinə gələn nur, bu «bilik daxilində» xüsusiyyətdir. Yaqub isə dedi ki, hər şeyə sahibdir, yəni hər iki xüsusiyyətə malikdir. O, almaq qabiliyyətlərini istifadə edir, amma həm də birləşmə nuruna malikdir.

Bu, «böyük sbrod» (izdiham) anlayışının mənasıdır. Onlar buzovu düzəltdilər və dedilər: «Bu sənin ilahindir, ey İsrail». «Əle» (bunlar) – «mi» (kim) olmadan. Yəni onlar yalnız «ele» ilə birləşmək istəyirdilər, «mi» ilə deyil. Yəni, hər iki xüsusiyyəti – həm «mi» həm də «ele»ni – bir yerdə istəmədilər. Bunlar birgə «Eloxim» adını meydana gətirir. Yəni «hər şey» və «çox şey» – bunu istəmədilər.

Bu, «keruvlar» (keruvimlər) adlanır, yəni Kəravya və Petaya. Bir keruv bir tərəfdə [Əhd Sandığı] və bu «çox» xüsusiyyəti, digəri isə digər tərəfdədir və bu «hər şey» xüsusiyyətidir.

Bu, «Onunla danışan səs... iki keruvun arasındadır» sözlərinin mənasıdır. Amma bu necə mümkündür, axı bunlar bir-birinə zidd olan iki ucdadır? Buna baxmayaraq, insan özünü Pətaya etməli və bununla qəbul etməlidir («Pətaya» «axmaq» deməkdir). Bu, «bilikdən yuxarı» adlanır: o, heç nə anlamasa da, hər halda, əməl edir.

«Hər şey» isə, yəni «bilikdən yuxarı» adlanan şey, insan sevinc içində çalışmalıdır. Çünki sevinc vasitəsilə «hər şey» xüsusiyyətinin həqiqi ölçüsü üzə çıxır. Əgər onda sevinc yoxdursa, insan sevincinin olmamasından əziyyət çəkməlidir, çünki bu işin əsas yeri buradadır və «bilikdən yuxarı» işləməkdən gələn sevinci açmağa imkan verir. Buna görə bu işdən sevinc hiss etmirsə, buna görə əziyyət çəkməlidir.

Buna görə deyilir: «Ürəyindən hərəkət edən 'yidbano'». Bu, onun bu işdən sevinc hiss etmədiyinə görə əziyyət 'dava' və ağrı çəkdiyi xüsusiyyət deməkdir. «Təpə-təpə çox şeylə» Yaradan’a sevinc ilə xidmət etmədiyinə görə. Çünki sən «hər şeyi» tərk etdin və yalnız «çoxu» götürdün. Buna görə sonunda ən aşağıda olacaqsan və heç nə əldə etməyəcəksən. Başqa sözlə desək, sən «çoxu» da itirəcəksən. Amma onun «hər şey»i nə qədər varsa və o qədər sevinclidirsə, o dərəcədə «çox» xüsusiyyətinə layiq olur.

Buradan «Qadınlar... Tamuzu ağlayırlar» sözlərini izah etmək olar. Raşi bunu belə izah edib: onlar bütlərə ibadət etdilər və onun (yəni bütlərin) gözlərində qurğuşun var idi, və onu qızdırırdılar ki, bu qurğuşun 'oféret' gözlərdən axaraq çıxsın.

«Ağlayırlar» o deməkdir ki, onların sevinci yoxdur, çünki gözlərində torpaq 'áfar' var. «Torpaq» dördüncü səviyyəni ifadə edir, yəni ali malxut, bilikdən yuxarı imanı təmsil edir. Bu xüsusiyyətin «torpaq» forması var, yəni onun önəmi yoxdur. Və biz bu işdə torpaq dadını hiss etməliyik, yəni onun önəmi yoxdur və torpaq kimidir.

Tamuzu ağlayan qadınların alleqoriyası budur ki, onlar bu bütpərəstliyi qızdırırdılar ki, qızdırmaqla, torpaq qurğuşundan çıxsın.

Burada verilən işarə odur ki, onlar Yaradan’ın bilikdən yuxarı olan idarəsinə, yəni xeyirxah və yaxşı işlər yaradan olduğuna inandıqları bu işdə ağlayırdılar. Lakin bilik daxilində biz yalnız Yaradan’ın idarəsindəki ziddiyyətləri görürük. Və bu iş müqəddəsliyin işidir. Onlar isə torpağı, yəni bilikdən yuxarı işi çıxarmaq istəyirlər ki, gözlərdə, yəni görmə qabiliyyətində – bu, Yaradan’ın idarəsinin görünüşünə işarə edir – hər şey bilik daxilində olsun. Bu, bütpərəstlik adlanır.

Bu, peşəsi torpaqdan qablar və qazanlar hazırlamaq olan bir insana bənzəyir, yəni onun işi gildən qablar düzəltməkdir. Proses belədir ki, əvvəlcə o, gildən yuvarlaq kürəciklər düzəldir, sonra isə bu kürəciklərdə deşiklər açır. Onun kiçik oğlu atasının nə etdiyini görəndə qışqırır: «Ata, niyə bu kürəcikləri xarab edirsən?» Oğul başa düşmür ki, atanın əsas məqsədi məhz bu deşiklərdir, çünki yalnız deşiklər vasitəsilə qablar (gəvələr) əldə edilə bilər. Oğul isə atasının kürəciklərdə açdığı deşikləri bağlamaq istəyir.

Burada da eyni şey var – çünki gözlərin içində olan və onun görmə qabiliyyətini bağlayan, haraya baxırsa-baxsın, idarədə yalnız ziddiyyətlər görən bu torpaq məhz bu gəvədir ki, onun vasitəsilə heç bir şərtdən asılı olmayan, «əmrin sevinci» adlanan sevgini aşkar edə bilər.

Bunun haqqında deyilir: «Əgər Yaradan ona kömək etməsəydi, o dözə bilməzdi». Yəni, əgər Yaradan ona bu düşüncələri verməsəydi, o, heç bir yüksəlişi əldə edə bilməzdi.