19.Əməldə Yaradan vücuda nifrət edir nə deməkdir

Eşidilib 1943 il., Qüds

Zohar kitabında deyilir ki, Yaradan vücuda nifrət edir.

[Baal Sulam] deyir, vücud dedikdə almaq istəyi nəzərdə tutulur. Yaradan Öz dünyasını Öz izzəti üçün yaratdığına görə, deyildiyi kimi: “Mənim adımla çağırılan hər kəsi Mən  yaratdım, Mən  törətdim və mən etdim”., Bu, bədənin iddia etdiyi: “ hər şey onun üçün, yəni yalnız öz xeyrinədir “ ilə ziddiyyət təşkil edir. Yaradan isə əksinə deyir ki, hər şey Yaradan üçün olmalıdır. Və buna görə də müdriklərimiz demişlər:  Yaradan deyir-“Mən və o bir yerdə ola bilmərik”.

Buna əsasən belə çıxır ki, [bizi] Yaradanla birləşməkdən ayıran əsas şey - almaq istəyidir. Bunu, günahabatmış gələndə, yəni özü üçün almaq istəyi gəlib soruşanda görmək olar: “Niyə Yaradan üçün çalışmaq istəyirsən?” Biz  düşünürük ki, o, insan iddiası kimi danışır, yəni ağlı ilə başa düşmək istəyir. Ancaq bu doğru deyil, çünki o, insanın kimin üçün işlədiyini soruşmur.O  halda, təbii ki, bu  ağıldan gələn bir iddia olardı, çünki ağılı olan adamda belə bir iddia oyanır.

Amma günahabatmışın iddiası cismani məsələdir. Yəni soruşur: “Bu nə işdir?” Başqa sözlə, etdiyiniz bu səydən hansı fayda əldə edəcəksiniz? Yəni soruşur: əgər sən öz xeyrin üçün çalışmasan, bu, özün üçün almaq istəyi adlanan vücuda nə verəcək?

Və bu vücudun iddiası olduğu üçün, ona cismani cavabdan başqa cavab verilməməlidir: “Dişlərini kütləşdir... əyər o,orada olmasaydı, xilas olmazdı”4. Niyə? Çünki özü üçün almaq istəyinin qurtuluş zamanı belə xilası yoxdur. Belə ki,qurtuluş  qazanılan hər şeyin alan kelimə yox, verən kelimə daxil oldmasından ibarətdir.

Özü üçün almaq arzusu isə həmişə xisaronda qalmalıdır, çünki almaq istəyinin yerinə yetirilməsi həqiqətən ölümdür. Bunun da səbəbi, yuxarıda deyildiyi kimi, yaradılışın əsasının Onun adı naminə olmasıdır. (Və bu yazılanlara cavab ondadır ki, Onun istəyi Özünü deyil( düşüncəsi belə qorxuncdur )məxluqlarını sevindirməkdir. Bunun izahı, yəni yaradılışda əsas məqsədin Onun məxluqatını sevindirmək olduğunun hamıya açıqlanmasıdır ki, məhz insan Yaradanı izzətləndirmək üçün yaradılıb dediyi anda [nail olur]. . Və sonra bu Kelimdə yaradılışın məqsədi açıqlanır, yəni: Yaratdıqlarına həzz vermək.

Ona görə də insan həmişə özünü yoxlamalıdır - əməlinin məqsədi nədir, yəni onlar Yaradana zövq verəcəklərmi? Axı o, Yaradanla quruluş oxşarlığı arzulayır. Deyildiyi kimi: “Sənin bütün əməllərin cənnət üçündür”5. Yəni insan nə edirsə, Yaradana zövq vermək istəyir, necə deyərlər: “Yaradana zövq ver”. Və almaq  istəyi ilə [düzgün] davranaraq deməlidir: Mən artıq qərara gəldim ki, sən zövq almaq istəyirsən, mən isə heç bir həzz almaq istəmirəm. Deməli, sənin istəyinə görə mən Yaradandan ayrılmalıyam, çünki quruluş fərqi Yaradandan ayrılığa və uzaqlaşmaya səbəb olur.

İnsanın ümidi isə ondan ibarət olmalıdır ki, o, almaq istəyinin gücündən qurtula bilmədiyi və buna görə də daima enişli-yoxuşlu hallarda olduğu üçün Yaradanın onun gözlərinə nur verəcəyinə layiq olmasını gözləyir. Və o, qalib gələrək, yalnız Yaradan rizası üçün çalışmaq gücünə sahib olacaqdır. Necə deyərlər: “Yaradandan yalnız bir şey istəyirəm və axtardığım da budur”6. “Bu” müqəddəs Şhinadır. Və o,dua  edirərək deyir: “Ömrümün bütün günlərini Yaradanın evində yaşayım”6. Burada “Yaradanın evi”-nə  Müqəddəs Şhina deyilir.

Və deyilənlərdən müdriklərin «Və birinci gündə özünüzə alın» ayəsi haqqında şərhini başa düşəcəyik: «Bu, günahların hesablanmasında birincidir». Burada isə günahların hesablanması üçün yer olduğunda sevincin nədən ibarət olduğunu anlamaq lazımdır.

Və [Baal Sulam] dedi ki, biz bilməliyik ki, səylərin əhəmiyyəti anlayışı mövcuddur, çünki o zaman insan və Yaradan arasında əlaqə yaranır. Başqa sözlə, insan hiss edir ki, Yaradanın köməyinə ehtiyacı var, çünki o, səylə məşğul olduğu zaman dünyada onu olduğu vəziyyətdən xilas edə biləcək kimsənin olmadığını görür – yalnız Yaradan. Və o zaman görür ki, olduğu vəziyyətdən onu xilas edə biləcək, onu qurtara biləcək başqa heç kim yoxdur, yalnız O var.

Bu isə Yaradanla sıx əlaqədə olduğunu göstərir. İnsan bu əlaqəni qiymətləndirməyi bilmir. Başqa sözlə, insan o zaman Yaradanla birləşdiyinə inanmalıdır, yəni bütün düşüncələri yalnız Yaradanla bağlıdır, o mənada ki, O, ona kömək etsin. Əks halda – insan özünü itirdiyini görür.

O kəs ki, fərdi idarəetməyə layiq görülür, yəni görür ki, hər şeyi Yaradan edir, dediyi kimi: «O təkdir, [edən,] edən və bütün əməlləri edəcəkdir», – belə bir insanın, təbii ki, əlavə edəcək bir şeyi yoxdur və təbii ki, Yaradanın ona kömək etməsi üçün dua etməyə yeri də yoxdur. Çünki o, görür ki, duaları olmasa da, Yaradan onsuz da hər şeyi edir. Buna görə də onun yaxşı əməllər edə bilməsi üçün fürsəti yoxdur, çünki görür ki, onsuz da hər şey Yaradan tərəfindən edilir. Bu halda, onun, Yaradanın ona nəyisə etməsi üçün kömək etməsinə ehtiyacı yoxdur. Təbii ki, o zaman Yaradanla əlaqəsi yoxdur ki, Yaradan ona elə bir ölçüdə kömək etsin ki, əgər Yaradan ona kömək etməsə, o məhv olacaq.

Beləliklə, səylər zamanı sahib olduğu əlaqənin artıq olmadığını görürük. [Baal Sulam] dedi ki, bu, həyatı ilə ölümü arasında olan bir insanın vəziyyətinə bənzəyir, yəni o, dostundan onu ölümdən qurtarmağı xahiş edir. O, dostundan necə xahiş edir? Təbii ki, bütün gücünü toplayaraq dostundan ona mərhəmət göstərməsini və onu ölümdən xilas etməsini diləyir. O, təbii ki, bir an belə yoldaşına yalvarmağı dayandırmır, çünki əks halda, həyatını itirəcəyini görür.

Amma dostundan həyatı üçün vacib olmayan əlavə şeyləri istəyən birisi, istəyini yerinə yetirmək üçün yoldaşına davamlı şəkildə yalvarmaz və xahişində sabit qalmaz. Beləliklə, həyatı xilas etməklə bağlı olmayan şeylərdə istəyən şəxs ilə verən arasında sıx əlaqə yoxdur.

Bu səbəbdən, insan hiss etdikdə ki, o, Yaradanı ölümdən xilas etməsi üçün köməyə çağırmalıdır, «günahkarlar sağ olduqda belə ölü adlanırlar» kimi mənada, o zaman insanın Yaradanla əlaqəsi sıx olur. Bu səbəbdən salehə iş üçün yer verilir ki, o, Yaradanın köməyinə ehtiyac duysun, əks halda – o, itəcək. Salehlər məhz bu iş yerinə can atırlar, yəni onlarda Yaradanla sıx əlaqə yaratmaq üçün iş yeri olmalıdır.

Deyilənlərdən bu nəticəyə gəlirik: əgər Yaradan əməl üçün yer verərsə, buna salehlər çox sevinirlər. Buna görə də [müdriklər] dedilər: «Günahların hesablanmasında birinci», çünki onların indi əməl üçün yerinin olmasına sevincləri var. Yəni indi Yaradanın köməyinə ehtiyac duyurlar və beləliklə, Yaradanla sıx əlaqəyə gəlib çıxa bilərlər, çünki Hökmdarın sarayına yalnız bir ehtiyacla gəlirlər.

Bu səbəbdən deyilir: «Özünüzə alın». Məhz özünüzə. Bunun səbəbi isə belədir: «Hər şey göylərin əlindədir, yalnız göylər qarşısında titrəyiş istisnadır». Başqa sözlə, Yaradan ən yüksək xeyirin nurunu verə bilər, çünki Onda bu var, halbuki qaranlıq və nöqsan yeri Onun daxilində deyil.

Qayda belədir ki, yalnız nöqsan yerindən göylər qarşısında titrəyiş yaranır. Xisaron yeri almaq istəyi adlanır. Yəni yalnız o zaman səylər üçün yer var ki, o, bədənin «Bu nə işdir?» sualına qarşı çıxır və insan bu suala cavab verə bilmir. İnsan ali malxutun boyunduruğunu ağlından yüksək qəbul etməlidir, «boyunduruğa vurulmuş öküz və yük altında eşşək» kimi, mübahisə etmədən, sadəcə «dediyi kimi və Onun arzusu yerinə yetirildi». Bu, «özünüzə» adlanır, yəni «bu iş məhz sizə aiddir, Mənə yox». Başqa sözlə, bu, almaq istəyinizin məcbur etdiyi işdir.

Amma əgər Yaradan ona yuxarıdan bir nur verərsə, almaq istəyi təslim olur və alov qarşısında şam kimi yox olur. Təbii ki, o zaman onun səyləri yoxdur, çünki ali malxutun boyunduruğunu qəbul etmək məcburiyyətində deyil, «boyunduruğa vurulmuş öküz və yük altında eşşək» kimi. Deyildiyi kimi: «Yaradanı sevənlər, şərə nifrət edin!» Bu, o deməkdir ki, məhz şərdən sevgi yaranır.

Başqa sözlə, insanda şərə nifrət olduğu ölçüdə, – yəni almaq istəyinin onu məqsədin tamlığına çatmaqdan necə saxladığını gördüyü ölçüdə, – o ölçüdə Yaradanı sevgi ilə əhatə etmək üçün ehtiyac duyur. Eyni zamanda, əgər insan şərin varlığını hiss etmirsə, o, Yaradanı sevmək səviyyəsinə layiq ola bilməz, çünki buna ehtiyacı yoxdur, çünki onun artıq işində məmnuniyyəti var.

Və deyilənlərdən belə çıxır ki, insan almaq istəyi ilə işlədiyi zaman narahat olmamalıdır, çünki bu, işinə mane olur. İnsan, şübhəsiz ki, almaq istəyinin bədənindən yox olmasından məmnun olardı, yəni onun suallar verməyərək Tövrat və əmrləri yerinə yetirməkdə ona mane olmamasını istəyərdi.

Çünki insan inanmalıdır ki, almaq istəyinin ona mane olması yuxarıdan gəlir. Çünki ona almaq istəyini aşkar etmək gücü yuxarıdan verilir, çünki məhz almaq istəyi oyandıqda iş üçün yer var ki, insanın Yaradanla sıx əlaqəsi olsun və O, ona almaq istəyini «vermək üçün» dəyişməkdə kömək etsin.

İnsan inanmalıdır ki, bundan Yaradan zövq alacaq – insanın Ona dua etməsindən, onu «formada bənzərlik» adlanan birləşmə xüsusiyyətinə yaxınlaşdırmasını diləməsindən, yəni almaq istəyinin verilmə istəyi üçün yox olmasından. Bu barədə Yaradan deyir: «Oğullarım məni məğlub etdilər». Yəni, Mən sizə almaq istəyi verdim, amma siz Məndən bunun yerinə vermək istəyini istədiniz.

Buradan Gmarada gətirilən hekayəni izah etmək olar: «Ravvin Pinxas ben Yair əsirləri qurtarmaq üçün gedirdi. O, Ginay çayına yaxınlaşdı. Ona dedi: “Ginay, sularını ayır ki, mən sənin üzərindən keçim.” Çay ona cavab verdi: “Sən Yaradanının istəyini yerinə yetirəcəksən, mən isə Yaradanımın istəyini yerinə yetirəcəyəm. Sənin Onun istəyini yerinə yetirəcəyin qeyri-müəyyəndir, amma mənim isə Onun istəyini yerinə yetirəcəyim qətidir.”»

[Baal Sulam] dedi ki, bu o deməkdir ki, Rabbi Pinxas ben Yair bu çaya, yəni almaq istəyinə, ona yol verməsini və Yaradanın istəyini yerinə yetirmək səviyyəsinə çatmağı, yəni hər şeyi Yaradanına zövq vermək üçün etməyi istədiyini söylədi. Çay, yəni almaq istəyi ona cavab verdi ki, Yaradan onu bu təbiətlə, yəni ləzzət və zövq almaq istəyi ilə yaratdığı üçün, o, öz təbiətini dəyişmək isislah. Rabbi Pinxas ben Yair onunla mübarizə aparmağa başladı, yəni onu vermək istəyinə dəyişmək istədi. Bu, Yaradanın onu yaratdığı təbiətlə, yəni almaq istəyi ilə yaradılmış varlıqla mübarizə aparmaq deməkdir. Bu, «heçdən varlıq» adlanan bütün yaradılışdır.

Bilmək lazımdır ki, əməl zamanı almaq istəyi insanın qarşısına iddialarla gəldikdə, onunla heç bir mübahisə və insanın doğru hesab etdiyi heç bir məntiqli dəlil insana kömək etməyəcək ki, o, öz şərini məğlub edə bilsin. Necə deyilir: «Onun dişlərini kütləşdir», bu isə o deməkdir ki, insan yalnız işlə məşğul olmalıdır, mübahisələrlə deyil. Bu isə belə adlanır ki, insan özünü məcbur etmək üçün gü

cünü artırmalıdır, və bu, müdriklərimizin sözlərinin mənasıdır: «Onu məcbur edirlər, nəhayət deyər ki: istəyirəm». Başqa sözlə, çoxlu və davamlı fəaliyyət vasitəsilə vərdiş insanın ikinci təbiətinə çevrilir.

Əsas odur ki, insan almaq istəyini aşmaq və vermək istəyinə çatmaq üçün güclü bir arzuya sahib olmaq üçün çalışmalıdır. "Güclü arzu" o deməkdir ki, bu arzu müxtəlif səylər və onlar arasındakı fasilələrlə ölçülür. Başqa sözlə, ardıcıl səylər arasında olan fasilələrlə. Bəzən insanın ortada bir fasiləsi olur, yəni düşüş yaşanır. Bu düşüş bir anlıq, bir saatlıq, bir günlük, ya da hətta bir aylıq ola bilər. Sonra o, yenidən almaq istəyini aşmaq və vermək istəyinə çatmaq üçün çalışmağa başlayır.

Güclü arzu o deməkdir ki, fasilə çox uzun çəkmir və o, dərhal yenidən işə qayıdır. Bu, böyük bir daşı parçalamaq istəyən bir insana bənzəyir. O, böyük bir çəkic götürüb bütün gün vurur, amma zərbələri zəifdir. Yəni o, çəkici qüvvə ilə vurmur, tədricən endirir. Və deyir ki, bu iş ona görə deyil, çünki bu daşı parçalamaq üçün güclü bir adam lazımdır. O, belə bir böyük güclə doğulmadığını deyir ki, bu daşı qıra bilsin.

Eyni zamanda, bu böyük çəkici götürüb qüvvə ilə daşa vuran və bunu tədricən yox, böyük səylə edən biri üçün, daş dərhal təslim olacaq və səylə parçalanacaq. Bu, "Güclü çəkic kimi o, qayaya vurub parçalayar" deməkdir.

Müqəddəs işdə də belədir, – yəni almaq qablarını müqəddəsliyə yerləşdirmək, – baxmayaraq ki, bizdə Tövrat sözləri kimi yaxşı məsləhətlər verən güclü bir çəkic var, əgər insanın vurması yoxdursa (sözün həqiqi mənasında: "axını"), və böyük fasilələrlə işləyirsə, – insan döyüş meydanından qaçır və deyir ki, o, bunun üçün yaradılmayıb, bu iş üçün xüsusi bacarıqla doğulmuş biri lazımdır.

İnsan inanmalıdır ki, hər kəs məqsədə çata bilər, amma çalışmalıdır – yəni hər dəfə o, səylərini artırmalı və daha böyük güclə almaq istəyini aşmalıdır, və o zaman bu daşı qısa müddətdə qıra bilər. 

Bundan başqa, səylərin Yaradanla əlaqə qurmağa səbəb olması üçün çox çətin bir şərt var. Bu şərt ondan ibarətdir ki, insanın səyləri 'idur' adlı bəzək xüsusiyyətinə aid olmalıdır. Bəzək, insan üçün vacib olan bir şey deməkdir. Əgər səylər onun üçün vacib deyilsə, o, sevinclə çalışa bilməz. Yəni onda sevinci olmalıdır, çünki o anda Yaradanla əlaqədədir.

Buna etroq işarə edir, necə ki, etroq haqqında deyilir: «Sitrus ağacının meyvəsi» (yəni «adar» ağacı), və bu meyvə öz «burun» hissəsindən təmiz olmalıdır. Bilinir ki, üç xüsusiyyət var:

Və burada 'adar' yəni gözəllik,qoxu,və dad xüsusiyyətləri var.**Dad** yuxarıdan aşağıya ötürülən nurları ifadə edir, yəni 'pə' (ağız) aşağısında yerləşən damaq və dad xüsusiyyətini, yəni nurların almaq qablarına daxil olmasını bildirir.

*Qoxu 'ruax'* nurlarının aşağıdan yuxarıya doğru keçməsini bildirir, yəni nurlar vermək qablarına daxil olur, bu da «alır və vermir» deməkdir, damaq və boğazın aşağısında olan xüsusiyyətə uyğundur, yəni «Ona Yaradan qarşısında titrəyiş ilə 'reax' ruhunu verəcək» ifadəsi ilə Məsihdən danışılanı işarə edir. Bilinir ki, qoxu xüsusiyyəti 'reax' xotemlə (burunla) əlaqəlidir.

'Adar' yəni Gözəllik* – bu, xotemin yuxarısında olan gözəllik xüsusiyyətidir, yəni burada nə dad, nə də qoxu var. Bu halda, orada nə var ki, bunun sayəsində öz vəziyyətini qoruyur? Məsələ burasındadır ki, 'idur' yəni 'bəzək' onun içində var, bu və ya başqa şəkildə. Və bu, onu dəstəkləyir.

Etroq meyvəsində görürük ki, gözəllik onun yeməyə yararlı olmasından əvvəl var. Amma yeməyə yararlı olanda artıq onda gözəllik qalmır. Bu, bizə «günahların hesablanmasında birinci» xüsusiyyətində işləməyi göstərmək üçündür, necə ki, yuxarıda deyildiyi kimi. Başqa sözlə, «Və özünüzə alın» xüsusiyyətində işləmək zamanı, yəni ali idarəçiliyin boyunduruğunu qəbul edərkən, bədən bu işə qarşı çıxdıqda – o zaman bəzək 'idur' üçün sevinmək yeri var. Yəni bu iş zamanı bəzək görünür. Başqa sözlə, bu işdə sevinci varsa, bu, işin onun üçün bir bəzək xüsusiyyəti olduğunu göstərir, laqeyd yanaşma olmadığını.

Başqa sözlə, bəzən insan ali Malxutun boyunduruğunu qəbul etmək işinə, yəni «şəxarit» adlanan sübh qaranlığı vaxtında yaranan təcrübəyə laqeyd yanaşır. Yəni o, olduğu vəziyyətdən yalnız Yaradanın xilas edə biləcəyini görür. O, ali Malxutu ağıldan yüksək qəbul edir, «boyunduruq altındakı öküz və yük daşıyan eşşək» kimi. Bu zaman o, sevinclə dolmalıdır, çünki indi Yaradan üçün verə biləcəyi bir şey var. Məhz bundan Yaradan ləzzət alır.

Amma insan həmişə bu işi «gözəllik» və ya 'idur' adlanan «bəzək» kimi qəbul etməyə güc tapmır. Nəticədə, o, bu işə laqeyd yanaşır. Bu, insan üçün ağır bir şərtdir – çünki insan işdə tündlüyün dadını hiss etmədiyi zaman, «ağlıq» adlanan vəziyyətdə olduğu işdən çox bu işi seçdiyini deyə bilməlidir. Bu halda, işdə dad hiss edir və almaq istəyinə uyğun çalışmır, yəni almaq istəyini ali Malxut boyunduruğunu ağıldan yüksək qəbul etməyə məcbur etmir.

Əgər o, özünü aşaraq bu işin onun üçün xoş olduğunu deyə bilərsə, yəni indi o, ağıldan yüksək iman əmrini yerinə yetirir və bu işi gözəllik və əzəmət 'adar' formasında qəbul edir, bu, «əmri yerinə yetirmə sevinci» adlanır.

Bu, o deməkdir ki, dua cavabdan daha vacibdir. Çünki duada səylər üçün yer var və o, Yaradanın mərhəmətinə ehtiyac duyur. Yəni o, ali mərhəməti gözləyir. Beləliklə, onun Yaradanla həqiqi əlaqəsi var və o, Padşahın sarayında olur. Digər tərəfdən, dua cavablandıqda o, artıq Padşahın sarayından çıxmış olur, çünki o, istədiyini alıb getmiş olur.

Buradan bu ayəni anlamaq olar: «Yağların ətri xoşdur, axıdılmış yağdır – Sənin adın.» Yağ, bolca yayılan ali nuru təmsil edir. "Turaq" yağı isə ali xeyirin dayandığı bir vaxtı bildirir, çünki o zaman yağın ətri qalır (yəni, ətriyyat, onda olan nəyinsə qalığını bildirir, amma bəzək 'idur' heç bir əlaqənin olmadığı yerdir, yəni hətta zərrəcik də nur saçmır).

Bu, Atik və Arix Anpin adlanır, çünki ali xeyirin yayılması zamanı bu, Arix Anpin xüsusiyyəti adlanır, yəni Xoxma xüsusiyyəti və ya aşkar idarəetmə. Atik isə «və uzaqlaşdırdı» mənasını verən "va-yaatek" sözündəndir ki, bu da nurun ayrılması xüsusiyyətini, yəni nurun nur saçmadığını və bu da gizlənmə adlanır. Bu zaman müqavimət vaxtıdır və Kralın tacını 'Keter' qəbul etmə vaxtıdır ki, bu, nurların Malxut xüsusiyyəti, göylərin Malxut xüsusiyyətidir.

Zoar kitabında deyilir ki, müqəddəs Şxina ravvin Şimona dedi: «Sənin qarşında gizlənə biləcəyim heç bir yer yoxdur». Bu, o deməkdir ki, dünyada mümkün olan ən böyük gizlilikdə belə o, ali Malxutun boyunduruğunu böyük sevinc hissi ilə qəbul edir.

Bunun səbəbi ondadır ki, o, vermək istəyinin xətti ilə gedir. Bu halda, onun əlində nə varsa, onu verir. Əgər Yaradan ona daha çox verərsə, o da daha çox verir. Əgər verəcək bir şeyi yoxdursa, o zaman bütün gücü ilə qışqırır ki, Yaradan onu zərərli sulardan qurtarsın. Beləliklə, hətta belə bir vəziyyətdə belə, onun Yaradanla əlaqəsi var.

Bu səviyyənin "Atik" adlandırılmasının səbəbi nədir? Çünki Atik ən yüksək səviyyədir. Cavab: Çünki örtüklü olan hər şey daha yüksəkdir. İnsanın ən mücərrəd bir yerdə, "mütləq sıfır" adlanan yerdə hiss etmək qabiliyyəti var, çünki orada insan əlləri xidmətdən imtina edir. Başqa sözlə, almaq istəyi yalnız bir nurun yayıldığı yerdə mövcud ola bilər. İnsan nurlarını nurun zərərinə səbəb olmadan təmizləmədikcə, nur ona yayılma şəklində gələ bilməz.

Yalnız insan vermək yolları ilə gedəndə – yəni nə ağıl, nə də ürəkdə almaq istəyi olmadığı yerdə – nur tam kamillikdə gələ bilər və nur ona hiss şəklində gəlir, çünki o, ali nurun böyüklüyünü hiss edə bilər.

Bu vaxt, əgər insan hələ də qablarını vermək üçün düzəltməyibsə – nur yayılmağa başlayanda, nur məcburən azalır və yalnız qabların təmizliyinə uyğun olaraq nur saçır. Buna görə də o, nurun tam kiçiklikdə olduğunu düşünə bilər. Beləliklə, nur qabların örtüyündən çıxanda, o, aşağıya aid heç bir azalma olmadan tam kamillik və aydınlıqla parlayır.

Buradan belə nəticə çıxır ki, insan tam sıfıra çatanda, yəni bütün varlığını və mövcudluğunu ləğv etdiyini gördüyündə, almaq istəyinin heç bir gücü olmadığını hiss etdiyində, müqəddəsliyə daxil olur.

Bilmək lazımdır ki, «Yaradan hər şeyi bir-birinə qarşı yaratdı». Başqa sözlə, müqəddəsliyin aşkarlandığı ölçüdə, eyni dərəcədə Sitra Axra da oyanır. Yəni insan «Hamısı mənimdir» deyəndə, yəni bütün bədəni müqəddəsliyə aid olduğunu iddia edəndə, Sitra Axra da mübahisə edib bədənin tamamilə ona xidmət etməli olduğunu deyir.

Buna görə insan bilməlidir ki, bədəninin Sitra Axraya aid olduğunu iddia etdiyini və bütün qüvvəsi ilə məşhur suallar – nə və kim – ilə səsləndiyini gördüyü zaman, bu, insanın doğru yolda olduğunu göstərir, yəni onun bütün niyyəti Yaradanına ləzzət verməkdir.

Beləliklə, əsas iş məhz bu vəziyyətdə həyata keçirilir. İnsan bilməlidir ki, bu, onun işinin hədəfə çatdığının əlamətidir. Və bu əlamət ondan ibarətdir ki, o, ilanla mübarizə aparır və "nə" və "kim" kimi sualların başına ox atır. Yəni "Bu, nə işdir?" deyə səslənir, "Siz nədən qazanacaqsınız ki, yalnız Yaradan üçün çalışır və şəxsi mənfəət üçün işləmirsiniz?" Fironun"Kim?" sualı isə onun "Mən niyə Onun səsinə qulaq asmalıyam?" deməsidir.

Fironun "kim" sualı məntiqli görünə bilər. Çünki dünyada kimsə birinə "Ona işləməyə get" deyəndə, həmin şəxs "Kimdir o?" deyə soruşur. Buna görə də, bədən "Mən niyə Onun səsinə qulaq asmalıyam?" soruşanda, bu məntiqli görünür. Lakin qanuna əsasən, ağıl müstəqil obyekt deyil, hisslərdə olanın əksidir. Beləliklə, ağıl "Dan oğulları: Xuşim" olaraq adlandırılan bu vəziyyətdəki kimi, hisslər vasitəsilə müəyyən olunan hər şeydə həqiqəti axtarır.

Başqa sözlə, ağıl yalnız hisslərin ona verdiyi məlumatlara uyğun olaraq hərəkət edir və onların tələblərini yerinə yetirmək üçün üsullar düşünür. Yəni hisslərin tələbi nədirsə, ağıl onların istədiyini təmin etməyə çalışır. Lakin ağlın özündə heç bir xüsusi tələb yoxdur. Beləliklə, əgər hisslərdə vermək tələbi varsa, ağıl da vermək xəttində işləyir və ağıl suallar vermir, çünki yalnız hisslərə xidmət edir.

Ağıl, özünün çirkli olub-olmadığını başa düşmək üçün güzgüyə baxan insana bənzəyir. Güzgü ona hansı yerlərinin çirkli olduğunu göstərdikdə, o, həmin yerləri yuyub təmizləməyə gedir, çünki güzgü ona üzündə təmizlənməli olan çirkin şeylərin olduğunu göstərir. 

Lakin ən çətini odur ki, çirkin şeyin nə olduğunu bilməkdir. Bəlkə bu, almaq istəyidir – yəni bədənin hər şeyi yalnız şəxsi mənfəət üçün etməyə çalışmasıdır, yoxsa vermək istəyi bədənin dözə bilmədiyi çirkin bir şeydirmi? Ağıl bunu müəyyən edə bilmir, çünki güzgü də hansı şeyin çirkin, hansı şeyin gözəl olduğunu deyə bilmir. Bu, yalnız hiss orqanlarından asılıdır, çünki yalnız hiss orqanları bunu müəyyən edir.

Buna görə insan özünü vermək xüsusiyyətində işləməyə məcbur edəndə, ağıl da vermək xəttində işləyir. Və o zaman ağıl «kim?» sualını verə bilməz, çünki hisslər artıq vermək üçün işləməyə öyrəşib. Başqa sözlə, hisslər o zaman «Bu nə işdir?» sualını vermir, çünki onlar artıq vermək üçün işləyirlər, və ağıl, əlbəttə ki, «kim?» sualını vermir.

Beləliklə, əsas iş «Bu nə işdir?» sualı ilə həyata keçirilir. İnsan bədənin əslində «Kim?» sualını verdiyini eşidəndə, bu, bədənin özünü alçaltmaq istəməməsindən irəli gəlir. Buna görə də o, «Kim?» sualını verir və sanki məntiqli bir sual kimi görünür. Lakin həqiqət – yuxarıda deyildiyi kimi – odur ki, əsas iş «nə?» sualı üzərində aparılır.