3. Ruhaniyyətə çatmağın mahiyyəti

Yequda Leyb Alevi Aşlaq (Baal Sulam)

 Biz aləmləri müxtəlif pillə və tərifləri ilə fərqləndiririk.Bilmək lazımdır ki, bütün aləmlər öz çox saylı pillələri ilə yalnız “anlamadığımıza ad vermirik” qaydasına əsasən aləmlərdən alan ruhların köməyi ilə mövcuddur. Yəni ancaq deyilən şeyi dərk etdikdən sonra və öz idrakına uyğun olaraq bir ad verən şəxs kimi, “ad” kəlməsi dərk etməyə dəlalət edir. Ona görə də bütün reallıq ruhaniyyət baxımından 3 yerə bölünür:

1.“Asmuto” ( yəni Yaradanın özü)

2.Sonsuzluq (eyn sof)

3.Ruhlar

1.Biz Asmuto haqqında ümumiyyətlə danışmırıq, çünki varlıqların kökü və yeri onların bağlı olduğu varlığı yaratmaq fikrindən (Yaradılış ideyasından) irəli gəlir, hansı ki, “Hərəkətin nəticəsi onun ilkin ideyasındadır” prinsipinə əsaslanır.

2.Mahiyyəti Yaradılış ideyasında olan sonsuzluq, “Onun istəyi- varlıqlara həzz verməkdir” - cümləsində gizlənən varlığın fikrini müəyyən edir və Sonsuzluq adlanır (Eyn Sof).Və bu Asmuto ilə ruhlar arasında olan əlaqədir. Həmin əlaqə varlıqlara  həzz vermə istəyi kimi başa düşülür.

 Sonsuzluq- hər şeyin təməlidir və “Klisiz nur” adlanır, lakin bütün varlıqların kökü oradan gəlir, yəni Yaradan və varlıqlar arasında olan əlaqə Onun varlıqlarına həzz hissi bəxş etməsidir. Və bu istək Sonsuzluq aləmındən başlayıb “Asiya” aləminə kimi enir.

3. Onun həzz vermə istəyinə bağlı olan, Ondan xeyir alan ruhlar.

“Sonsuzluq”- biz tərəfdən Onun varlıqlara həzz hissi bəxş etməsi kimi başa düşülür, çünki bu anlayış Yaradanın özü ilə ruhlar arasında olan əlaqədir. Biz bu əlaqədən başqa digər hallar haqqında danışa bilmirik, çünki bundan artıq heç bir şey qavraya bilmirik. Ora - hər şeyin təməlidir. Və bu “Klisiz nur” adlanır, lakin bütün varlıqların kökü oradan gəlir, yəni Yaradan və varlıqlar arasında olan əlaqə Onun varlıqlarına həzz hissi bəxş etməsidir. Və bu istək Sonsuzluq aləmində başlayıb “Asiya” aləminə kimi enir.

     Bütün aləmlər özlərinə nisbətən “klisiz nur” kimi müəyyən olunur, biz onlar haqqında danışmırıq. Onlar Asmuto hesab olunurlar və onların  qavranılması nəzərdə tutulmur. Bizim orada olan bir çox xüsusiyyətləri fərqləndirməyimiz sizi təəccübləndirməsin,- bu ona görə olur ki, həmin xüsusiyyətlər orada potensialda mövcuddurlar. Sonra isə ruhlar gələcək, həmin xüsusiyyətlər onlarda aşkar olacaq, çünki zamanında malik olduqları qüvvəyə və hazırlığa uyğun olaraq Ali Nurdan güc alaraq özlərini islah ediblər ki, o xüsusiyyətlərə məxsus ola bilsinlər və onlar əməli reallıqda aşkar olunsunlar. Lakin Ruhlar Ali Nuru dərk etmədikdə, özlərinə nisbətən hər bir şey Asmuto xüsusiyyəti  kimi qəbul olunur.

  Aləmlərdan qidalanan ruhlara nisbətən, aləmlər “Sonsuzluq” kimi müəyyən olunur, çünki ruhlar və aləmlər arasında olan əlaqə, yəni aləmlərın ruhlara verməsi varlıqları yaratmaq fikrindən irəli gəlir və Asmutonun ruhlarla olan münasibətinə aid edilir. Və bu əlaqə, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, “Sonsuzluq” adlanır. Və biz Yaradana bizə kömək edib, istədiyimizi bizə vermək üçün dua edəndə, biz məhz Sonsuzluğu nəzərdə tuturuq, çünki varlıqların kökü, onlara bəxş etmək istədiyi xeyir və həzz hissi oradadır və “Onun istəyi varlıqlara həzz hissini bəxş etmək” adlanır.

Dua bizi yaratmış və adı “Varlıqlara həzz bəxş edən istək” olan Yaradana yönəlmişdir. Və Onun adı “Sonsuzluqdur”, çünki söhbət ixtisara qədər, ona səbəb olan hallardan gedir. Və hətta ixtisardan sonra belə Onda heç bir dəyişikliklər baş vermədi. Nur dəyişilməzdir və O, həmişə belə adlanır. 

Çox saylı adlar-  yalnız alanlara nisbətdə mövcuddur. Ona görə də varlıqların kökü şəklində aşkarlanan İlk ad, Sonsuzluq adlanır. Və həmin adın aşkarı dəyişilməz qalır. Ümumiyyətlə ixtisar və dəyişikliklərin çoxu yalnız Almaq istəyinə nisbətdə mövcuddur. O isə hər zaman ilkin adla nur saçır, həmin ad “Onun varlıqlara sonsuz həzz hissi bəxş etmək istəyi” kimi müəyyən olunur. Ona görə də biz ixtisarsız və sonsuz nur saçan və “Sonsuzluq” adlanan Yaradana dua edirik. Sonradan sonluğun yaranma səbəbi almaq istəyi olanların islahı üçündür ki, onlar Ali nuru ala bilsinlər. 

Ali nur özündə iki anlayış əks etdirir: qavrayan və qavranan. Və bizim Ali nur haqqında anlatdıqlarımız yalnız qavrayanın qavranandan aldığı təəssüratdır.  Lakin ayrı-ayrılıqda bu  anlayışların heç biri  Sonsuzluq adlana bilməz. Qavranan Asmuto , qavrayanlar isə “ruhlar”dır ki, onlar Yaradılmış obyekti olaraq bütövün bir hissəsidirlər.  Onlar həzz almaq istəyinin xilqətlərinə möhürlənməsi vasitəsilə yaranmışlar. Bu baxımdan varlıq “yoxdan əmələ gələn” ( “yoxdan bir şey”) adlanır (eş mi ain) 

 Özlərinə nisbətdə aləmlar adi birlik kimi müəyyən olunur, onlarda heç bir dəyişiklik baş verməmişdir, bu da “Mən, AVAYA (Yaradan) adımı dəyişmədim” cümləsinin təsdiqidir. Yəni Yaradanın özündə sfirot və xüsusiyyətlər müəyyən etmirik. Çünki hətta ən saf adlar belə nuru təcəssüm etdirə bilməz, çünki bu heç bir zaman dərk  olunmayacaq Asmutonun mahiyyətidir. Sfirot və xüsusiyyətlər isə yalnız insanın Yaradanda dərk etdiyini ifadə edir. Çünki Yaradan bizim ruzi nurunu (şəfanı) anlamaq və dərk etməyimizi istəyir, bu Onun istəklərinin mahiyyətidir- öz varlıqlarına həzz hissi bəxş etmək.

Bizim Onun arzuladığını anlamaq, Onun varlıqlara həzz hissi bəxş etmək kimi arzusunun sirrini qavramaq, başa düşmək üçün Yaradan bizə elə hissiyat orqanları  bəxş etmişdir ki, onlar ali nurun bu hissiyat orqanlarında yaratdığı təəsüratı qavrayırlar. Çünki bizim ümumi hissiyat orqanımız “həzz  almaq istəyi” adlanır və o, alanın daxilində yıxılma və yüksəlmə,yayılma və kənarlaşdırılma adlanan bir çox hissələri və çalarları fərqləndirə bilir.

Həzz almaq istəyi “varlıq” və “yaradılmış obyekt” adlandırıldığına görə, biz məhz onun təəsüratlandığı andan danışmağa başlayırıq və söhbət təəsüratın müxtəlif hissələri arasındakı fərqdən gedir. Bu artıq ali nur ilə istəyin münasibəti deməkdir və “nur və kli”. Eyni zamanda biz klidən kənarda olan nur haqqında fikir bildirə bilmərik, çünki qavrayan olmasa həmin nur Asmutoya aid olur, yəni Yaradanın mahiyyətinə, bizə o barədə müzakirə aparmaq qadağandır, çünki onu qavramaq mümkün deyil. Qavraya bilmədiyin bir şeyə necə ad verə bilərsən? Buradan biz anlayırıq ki, Yaradana dua edən zaman iki əsas kateqoriyanı fərqəndirməl lazımdır: 

1. Yaradan 
2. Ondan gələn

Yuxarıda deyildiyi kimi, Asmuto kimi müəyyən olunan- birinci hissə haqqında müzakirələr qadağandır. İkinci hissə - Ondan gələn, bizim kliyə, yəni bizim almaq istəyimizə daxil olan nur kimi müəyyən olunur. Bu da Sonsuzluq adlanır. Yaradanla varlıqlar arasında olan əlaqə- Onun yaratdıqlarına həzz almaq hissini bəxş etmək kimi müəyyən edilir. Beləliklə, həzz almaq hissi onu dolduran, nəticədə istəyinə çatan nura aiddir.

Həzz almaq istəyi onu dolduran nura qərq olanda, həmin nur Sonsuzluq adlanır və onu qəbul edənlərə çoxsaylı gizlənmə pərdələrindən keçərək çatır. Ona görə də bütün qavramalar və dəyişikliklər yalnız alanın daxilində baş verir, yəni bu onun nurdan aldığı təəsüratın səviyyəsindən asılıdır. Lakin burada söhbət nədən getdiyini dəqiqləşdirmək lazımdır: aləmlərda olan xüsusiyyətlər haqqında danışdıqda söhbət potensial xüsusiyyətlərdən gedir və  yalnız nuru qəbul edən bu xüsusiyyətləri dərk etdiyində, onlar təçrübi olaraq reallaşırlar. 

Ruhani qavrama- qavrayan və qavranılanın eyni anda mövcudluğu deməkdir, çünki qavrayan olmasa- qavranılanın heç bir forması olmaz, çünki həmin formanı qavrayan yoxdur. Ona görə də bu pillə Asmuto adlanır və onun haqqında müzakirə aparmaq qeyri-mümkündür. Axı qavranılan özünə nisbətdə necə hər hansı bir forma ala bilər?

Ona görə də biz, xüsusiyyəti “yaratdıqlarına həzz hissi vermək”-dən ibarət olan nurun, hissiyat orqanlarımıza təsiri nəticəsində aldığımız təəsüratın başlandığı andan danışa bilərik.

 Analoji olaraq, gəlin biz, masaya bir əşya kimi necə baxdığımızı nəzərdən keçirək.Toxunma hissiyatımızla hiss edirik ki, o, bərk bir şeydir.Həmçinin onun uzunluğu,eni və bütün digər parametrləri də hissiyat orqanımıza görə qavranılır. Lakin bu o demək deyil ki, həmin masa başqa hissiyat orqanlarına malik varlıqlar,məsələn, mələyin gözündə də  eyni olacaqdır. O, əlbəttə ki, masanı bizdən fərqli olaraq, öz hissiyat orqanlarına uyğun qavrayacaqdır. Ona görə də biz masanın mələyin qavrayışında necə olacağını bilmirik, çünki mələklərin hissiyat orqanları ilə tanış deyilik.

 Beləliklə biz, Yaradanın mahiyyətini dərk etmədiyimizdən , aləmlərın Yaradana nisbətən nə formada olduqlarını  deyə bilmərik. Biz aləmləri yalnız öz  hissiyatlarımıza nisbətən dərk edə bilərik, çünki Yaradanın istəyi, bizim ali aləmlərı dərk etməmizdir.

Ona görə də deyilmişdir: “Nurda dəyişiklik olmur”. Bütün dəyişikliklər yalnız kelimlərdədir, yəni bizim hissiyatımızda. Biz tərəfdən hər bir şey yalnız şəxsi qavrayışımıza nisbətən ölçülür və qiymətləndirilir. Ona görə də bir neçə insan eyni ruhi obyekti izlədikdə, hər kəs həmin obyekti fərqli surətdə qavrayır, bu onun fərdi təsvirindən və hisslərindən asılıdır. Ona görə də hər kəs başqa-başqa formalar izləyir. Eynilə, insanın özü üçün də onun ruh yüksəkliyi və ruh düşkünlüyündən asılı olaraq ruhi obyektlərin formaları dəyişilə bilər. Nur özü isə sadə qalaraq, heç bir formaya malik deyil, bütün dəyişikliklər qavrayanlarda olur.

Var olsun Yaradanın o istəyi ki, Nuruna layiq olaq, onun yolu ilə gedək  və Ona mükafat naminə deyil, Ona fərəh hissi vermək niyyəti ilə qulluq edək, şxinanı küldən qaldıraraq, Yaradana qovuşmaq şərəfinə  və Onun böyüklüyünün varlıqlarına açılışına layiq olaq.